Xalqaro huquq

Кутейников A.E. Мсжднуародные межправительственные организации; Социологический подход // Социология, и социальная антропологии. - 1999. -№4. madaniy, ilmiy-texnikaviy, huquqiy va boshqa sohalarda hamkorlikni amalga oshirish uchun xalqaro shartnoma asosida va xalqaro huquqqa muvofiq tuzilgan davlatlarning birlashmasidir¹.
Odatda xalqaro tashkilotlarning nomi faqat “tashkilot” nomi bilan cheklanib qolmaydi, balki ular “tashkilot” nomi bilan bir qatorda, “ittifoq”. “jamg'arma”, “bank”, “agentlik”, “kengash”, “liga” va boshqa nomlar bilan ham atalishi muinkin. Misol uchun, “Birlashgan Millatlar Tashkiloti” (BMT), “Yevropa fttifoqi” (YE), “Xalqaro valyuta jamg'armasi” (XVJ), “Jahon banki” (JB), “Atom energiyasi bo'yicha xalqaro agentlik” (MAGATE), “Yevropa kengashi” (YK), “Arab davlatlari ligasi” (ADL). Tashkiiotlarga nisbatan bunday turli nomlaming ishlatilishi uiaming xalqaro hukumatlararo tashkilot sifatidagi maqomiga ta’sir qilmaydi. Shuningdek, BMT ayrim tiilarda “Birlashgan Miilatlar” (jumladan, ingliz tilida “United Nations” - UN) deb yuritiladi. Ammo bunday holat ham tashkilot maqomiga ta’sir qilmaydi.
Ikkinchi kategoriyadagi xalqaro tashkilot hisoblangan xalqaro nohukumat tashkilotlarning ham keyingi paytlarda xalqaro munosabatlaming yangi aktorlari sifatida xalqaro-huquqiy munosabatlardagi roli va ahamiyati ortib bormoqda.
“Nohukumat tashkiiotlar” xalqaro huquq fanida tez-tez ishlatiladi, biroq M.A.Novitskiyning fikriga ko’ra “nohukumat tashkilotlari uchun yagona va umumqabul qilingan ta’rifni topish mumkin emas” ². Undan tashqari, “Nohukumat tashkilotlari” ham milliy tashkiiotlarga, ham xalqaro tashkiiotlarga qo’llanadi, garchi fanda e’tirof etilishicha, milliy tashkiiotlar ancha oldin paydo bo’lgan bo'lsa ham. A.I.Kamo'nin nohukumat tashkilotlari instituti rivojlanishining quyidagi xronoiogiyasini taklif etadi. Nodaviat liniyasi bo’yicha xalqaro hamkorlikning vujudga kelishi va rivojlanishining birinchi tendensiyasi hali uzoq o’tinishda kuzatilgan. Garchi o‘sha davrda cheklangan ko’lamga ega bo'lgan bo’lsa ham: savdo yarmarkalari joyi, olimlarning uchrashuvlari. Xalqaro munosabatlarning o'sib borayotgan ehtiyoji shunga olib keldiki, ularning aloqalari ko’paydi va uiaming shakllari mukammalashdi. Xalqaro nohukumat tashkilotiami tashkil topishining boshlanish tarixi turli xildagi ko'p tomonlama xalqaro uchrashuvlar — kongresslar, konferensiyalar va shu kabilar bo’lgan. Tarix doimiy xarakter kasb etgan va xalqaro munosabatlarga jiddiy ta’sir ko’rsatgan birinchi xalqaro uchrashuvlar to‘g‘risidagi aniq ma’lumotlami
’Международное публичное пр ало -М., 1999. - С.250.