Xalqaro Nordik Universiteti Fan: Maktabgacha ta’limda sog’lom ovqatlantirish Mavzu: Bolalar ovqatlanishini tashkil etishning asosiy tamoillari Bajardi: Andapulatova Diyora

Xalqaro Nordik Universiteti

Fan:Maktabgacha ta’limda sog’lom ovqatlantirish

Mavzu:Bolalar ovqatlanishini tashkil etishning asosiy tamoillari

Bajardi:Andapulatova Diyora

Reja:
1.Kirish.Maktabgacha yoshdagi bolani ovqatlanishi
2.Bolani ovqatlantirishda gigiyenik talablar
3.Ovqatning sifat miqdori va kuchlilik ahamiyati
4Ovqatlanish ratsionini belgilash
5.Ovqatlamish kaloriyasi miqdori
6.Xulosa
Maktabgacha yoshdagi bolalar hali ham o'zlarining ovqatlanish odatlarini rivojlantirmoqdalar va ularni sog'lom ovqatlar va gazaklar iste'mol qilishga undash kerak. Bu bolalar, ayniqsa, boshqa odamlardan o'rganishni juda xohlashadi. Ular ko'pincha kattalarning ovqatlanish odatlariga taqlid qilishadi. Ovqatlanish vaqtida ularni nazorat qilish kerak, chunki ular hali ham chaynash va yutish qobiliyatlari ustida ishlamoqda.
Bolalar ovqatlanishining asosiy gigiyenik talablari qondirilishi lozim, chunki shundagina ular yaxshi o ‘sadi va turli kasalliklardan saqlanadi. To‘yimli ovqat organizmni unga zarur bo’lgan oziq moddalar bilan
ta ’minlashi uchun zarur. Z arur oziq moddalar tarkibiga oqsil, yog‘, karbonsuv, vitaminlar, minerai moddalar va suv kiradi. Ovqat o ‘z vaqtiga qarab kunda rejasi bilan iste’mol qilinishi kerak.
Nozik va sogiigida o ‘zgarishlar bolgan bolalami individual tartibda ovqatlantirish zarur. Shuningdek, individual tartibda ovqatlantirish sport bilan shug'ullanayotgan bolalargaa o ‘sm irlar uchun ham muhim ahamiyat kasb etadi. 0 ‘tkazilgan tajribalar natijasi oqsil, vitamin, karbonsuvlar, yog‘ va minerai moddalar
almashinuvi turli yoshdagi bolalar organizmi sarflagan energiyani qoplash uchun zarurligini ko ‘rsatadi. Bu esa o ‘z o'rnida bolalar ovqatlanishini tashkil etishda asos bo’lib xizmat qiladi.
Ovqatning sifat miqdori va kuchlilik ahamiyati
M uvozanatlangan ratsion tuzishning k atta amaliy aham iyati bor.
Ovqat ratsioni tuzishning 4 asosiy qoidasi mavjud:
1. Muayyan odamning bir kecha-kunduzlilc ratsioni kaloriyaliligi bilan
uning energiya sarfiga muvofîq kelishi kerak.
2. Ratsiondagi oqsillar, yog'lar va uglevodlar miqdori loaqal minimal
(eng kam) ehtiyojga mos kelishi kerak.
3. Ratsiondagi vitaminlar, tuzlar va mikroelementlar miqdori minimal
ehtiyojlarga mos kelishi kerak.
4. Ratsiondagi vitaminlar, tuzlar va mikroelementlar miqdori toksinli
darajadan past bo'lislıi kerak.

Ovqat ratsionini belgilashda oqsillar bir kecha-kunduzlik kaloriyalilikning 15% ni tashkil qihshi kerak, jumladan, uning yarmi hayvon oqsili, yog‘lar - 30% va uglevodlar - 55% bo'lishi kerak. Kichik maktab yoshidagi bolalar uchun 1:1:6, ilk go‘dak yoshidagi bolalar uchun 1:2:3 nisbat eng yaxshi hisoblanadi. Oziq moddalaming tavsiya etilgan nisbati bir oz o'zgarganda jiddiy buzilish yuz bermaydi. Y og'lar va uglevodlar kaloriyasi jihatidan bir- birining o ‘rnini bosislıi mumkin.

Ovqatning kaloriyasi energiya sarfiga mos kelmagan taqdirda tananing vazni kam ayib boradi, turli kasalliklarga chidamlilik, ish qobiliyati pasayadi yoki odam semirib ketadi, natijada ovqat hazm qilish organlari, jigar, me’da osti bezi kasalliklari paydo bo‘ladi, yurakmuskuli zaiflashadi ateroskleroz kuzatiladi. Semiz odamlar normal odamlarga qaraganda 5- 12 yil kam umr ko‘rishi aniqlangan. Oziq moddalar nisbati buzilganda ham organizmdagi jarayonlar izdan chiqadi. Yoshlikda yetarli (to‘yib) ovqatlanm aslik o‘sishdan, jismoniy va ruhiy rivojlanishdan orqada qolishga sabab boiadi

Kaloriyalilikni energiya sarfı bilan muvofiqlashtirish uchun ovqatning kaloriyasini bilish zarur. Barcha oziq-ovqat mahsulotlari kaloriyasi jihatidan guruhga bo‘linadi: 1) kaloriyasi eng yuqori - 400 dan 900 kkal gacha bolgan mahsulotlar; 2) kaloriyasi yuqori malısulotlar - 250 dan 400 kkal gaclıa; 3) kaloriyali mahsulotlar - 100 dan 250 kkal gacha; 4) kam kaloriyali mahsulotlar - 100 kkal gacha.

Mahsulotlarni almashtirish Taom nom ani tuzishda unga kiradigan m ahsulotlarning kimyoviy tarkibini va kaloriyasini hisobga olish zarur. O vqatlar xilma-xil b o iish i uchun faq at m ahsulotlar y ig in d isin i o ‘zg artirish kifoya qilm aydi, buning uchun b itta m a h su lo td an tayyorlanadigan taomlar turini ko‘paytirish kerak. Masalan, go‘shtdan kotletlar, bitochkalar, gulyash, befstrogen va hokazolar tayyorlash mumkin.

Bolalar va o ‘smirlarning ovqatlanish gigiyenasi Ovqat to‘liq hazm bo‘lishida oziqlanish tartibining ham ahamiyati katta. Bola dastlabki 3 yoshida kundalik ratsionini taxminan bo’lib kun bo‘yi olsa, keyinroq 7, 6, 5 va 4 martalik ovqatlanishiga o‘tadi. Maktabgacha yoshdagi tushlik hajmi kengaytiriladi, biroq bu kengaytirish sekinlik bilan amalga oshiriladi. Chunki maktabgacha yoshdagilar uchun sutkalik ratsion teng hajmlarda bo‘lingani m a ’qul.

Xulosa: Bola va o’smirning jismoniy hamda ruhiy-asabiy jihatdan normal rivojlanishi uchun ovqatlanishini to’g’ri tashkil etish katta ahamiyatga ega. Ovqat etishmovchiligi bolaning o’sib, rivojlanishini kechiktiradi, organizm qarshiligini susaytirib qo’yadi. Me’yoridan ortiqcha ovqat esa almashinuv protsesslarini izdan chiqarib, ishtahani pasaytiradi, ovqat hazmini buzadi. To’g’ri ovqatlantirib borish uchun bola va o’smir organizmining yoshiga qarab osqillar, yog’lar, uglevodlar va vitaminlarga bo’lgan fiziologik ehtiyojlarini, shuningdek asosiy oziq moddalari o’rtasidagi nisbatning to’g’ri bo’lishini hisobga olish kerak.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1.www.savol-javob.com 2.www.ekutubxona.uz 3.www.garnderi.org

E’tiboringiz uchun rahmat!