Xarajatlar smetasi ijrosi haqidagi hisobotni tuzish tartibi

2.1 Byudjet tashkilotlarida moliyaviy hisobotlar, ularni tuzish
Byudjet tashkilotlarida moliyaviy hisobotlar, ularni tuzish, tasdiqlash hamda taqdim qilish tartibi Byudjet tashkilotlarda byudjet va byudjetdan tashqari mablag’lar ijrosi bo’yicha oylik, choraklik va yillik moliyaviy hisobotlarni tuzish va taqdim qilish O’zbekiston Respublikasi Davlat byudjetidan mablag'bilan ta‘minlanadigan tashkilotlarning davriy moliyaviy hisobotlarini tuzish, tasdiqlash hamda taqdim qilish bo’yicha qoidalar ga (O’z.R AV. tomonidan 2011 yil 27 sentyabrda № 2270-son bilan ro’yxatdan o’tgan) asosan tartibga solinadi. Yillik moliyaviy hisobotlar hisobot yilidan keyingi yilning 1 yanvar holatiga tuziladi. Choraklik moliyaviy hisobotlar hisobot yilining 1 aprel, 1 iyul va 1 oktyabr holatiga, oylik moliyaviy hisobotlar hisobot oyidan keyingi oyning birinchi sanasi holatiga tuziladi. Tashkilotlar set, shtat va kontingentlar rejalarini bajarilishi to’g’risidagi hisobotlarni O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlangan shakllarga muvofiq tuzib topshiradilar. Amaldagi qonunchilikka muvofiq O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilmagan holda moliyaviy hisobotlar shakllariga o’zgartirishlar kiritishga yo’l qo’yilmaydi. Byudjet tashkilotlari tomonidan topshiriladigan yillik moliyaviy hisobotlar tarkibiga quyidagilar kiradi: Balans xarajatlar smetasining ijrosi haqida hisobot debitorlik va kreditorlik qarzlar to’g’risida ma‘lumot; byudjet tashkilotini rivojlantirish jamg’armasi bo’yicha pul mablag’lari harakati to’g’risida hisobot; tibbiyot muassasalarini moddiy rag’batlantirish va rivojlantirish jamg’armasi bo’yicha pul mablag’lari harakati to’g’risida hisobot; ta‘lim muassasalarida o’qitishning to’lov-kontrakt shaklidan tushgan mablag’lar harakati to’g’risida hisobot; boshqa byudjetdan tashqari mablag’lar harakati bo’yicha hisobot; joriy yilning moliyaviy natijalari to’g’risida hisobot nomoliyaviy aktivlarning harakati to’g’risida hisobot. Agarda, tashkilotlar qonunchilikka muvofiq hisobot davrida mahsulot (ish, xizmat)lar ishlab chiqarish va sotish faoliyatlarini amalga oshirsa, u holda ushbu faoliyatlari bo’yicha belgilangan tartibda va muddatlarda moliya organlariga Moliyaviy natijalar to’g’risida hisobot‖ni taqdim qiladilar. Tashkilotlar tomonidan topshiriladigan choraklik moliyaviy hisobotlar tarkibiga quyidagilar kiradi:
Balans xarajatlar smetasining ijrosi haqida hisobot debitorlik va kreditorlik qarzlar to’g’risida ma‘lumot byudjet tashkilotini rivojlantirish jamg’[armasi bo’yicha pul mablag’lari harakati to’g’risida hisobot; tibbiyot muassasalarini moddiy rag’batlantirish va rivojlantirish jamg’armasi bo’yicha pul mablag’lari harakati to’g’risida hisobot ta‘lim muassasalarida o’qitishning to’lov-kontrakt shaklidan tushgan mablag’lar harakati to’g’risida hisobot; boshqa byudjetdan tashqari mablag’lar harakati bo’yicha hisobot. Yillik va choraklik moliyaviy hisobotlarga tushuntirish xati ilova qilinadi. Ushbu tushuntirish xatida byudjet va byudjetdan tashqari mablag’lar ijrosi jarayonida vujudga kelgan asosiy omillar, jumladan, byudjetdan ajratilgan mablag’larni iqtisod qilinishining sabablari (tahlillari) (agarda iqtisod qilingan bo’lsa), debitorlik va kreditorlik qarzlarning vujudga kelish sabablari va davri, agarda muddati o’tgan qarzdorlikka yo’l qo’yilgan bo’lsa, undirish bo’yicha ko’rilgan choralar, qonunchilikka muvofiq tashkilotlarga soliq va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha berilgan imtiyozlar natijasida bo’shab qolgan mablag’lar va ularning sarflanishi, shuningdek, tashkilot tomonidan hisobot davrida kirim qilingan va sarflangan qogoz to’g’risidagi ma‘lumotlar, o’g’irlik va kamomadlar to’grisidagi ma‘lumotlar va moliyaviy hisobotlar bilan bog’liq bo’lgan boshqa tushuntirishlar keltiriladi. Bundan tashqari, hisobot yilining birinchi choragi bo’yicha moliyaviy hisobotlarga tushuntirish xatida asosiy vositalar va boshqa aktivlarni (jumladan, tugallanmagan qurilish va o’rnatiladigan asbob-uskunalarni) qayta baholash bo’yicha axborotlar ochib beriladi. Tushuntirish xati tashkilot rahbari yoki uning o’rinbosari (birinchi imzo huquqidan foydalanuvchi shaxs), tashkilot bosh hisobchisi yoki uning o’rinbosari (ikkinchi imzo huquqidan foydalanuvchi shaxs) hamda moliya-iqtisod bo’limi boshlig’i tomonidan imzolanadi va tashkilot muhri bilan tasdiqlanadi.
Byudjet tashkiloti bo’lmagan, ammo byudjetdan mablag’ oluvchi tashkilotlar O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligiga (tegishli xududiy moliya organlariga) chorak (yil) uchun smeta xarajatlarining ijrosi haqida hisobot)ni tegishli qonunchilik talablariga muvofiq holda taqdim qiladilar. Tashkilotlarni yo’riqnomalar hamda boshqa me‘yoriy hujjatlar bilan ta‘minlash, agar qonunchilikda boshqasi ko’zda tutilmagan bo’lsa, O’zbekiston Respublikasining tegishli vazirlik va idoralari, hokimliklar boshqarmalari (bo’limlari), boshqa yuqori turuvchi boshqaruv idoralari tomonidan amalga oshiriladi. O’rnatilgan shakllar bo’yicha buxgalteriya hisobini yuritish va hisobotlar tuzish uchun vakolatli idoralar tomonidan tasdiqlangan birlamchi buxgalteriya hujjatlarini tayyorlash (sotib olish) tegishli moddiy-texnika bazasi mavjud bo’lgan hollarda tashkilotlar tomonidan mustaqil amalga oshirilishi mumkin. Moliyaviy hisobot shakllaridagi barcha rekvizitlar va nazarda tutilgan ko’rsatkichlar to’ldirilishi kerak. Tashkilotlarda tegishli aktivlar, passivlar va operatsiyalarning mavjud emasligi sababli biror-bir modda (satrlar, ustunlar) to’ldirilmagan taqdirda, ushbu modda (satr, ustun) ustidan chizib qo’yiladi. Moliyaviy hisobotlar shakllari (jamlanma hisobotlardan tashqari) ―Bosh-jurnal kitobi va boshqa tegishli hisob registrlari ma‘lumotlari asosida tuziladi. Moliyaviy hisobotlar shakllarining manzil (ust) qismi quyidagi tartibda to’ldiriladi
―Tashkilot nomi rekvizitida tashkilotning to’liq nomi ko’rsatiladi
―Bo’lim, kichik bo’lim, bob rekvizitida tashkilotning byudjet tasnifining vazifaviy va tashkiliy jihatdan bo’linishi (belgilanishi) keltiriladi
―Hisobot davri‖ rekvizitida hisobot tuzilayotgan tegishli davr (yil, chorak, oy) ko’rsatiladi
―Byudjet turi rekvizitida tashkilot tomonidan hisobot berilayotgan mablag’ning manbasi O’zbekiston Respublikasi byudjet tasnifiga muvofiq mablag’lar manbasi va byudjetlar darajasi tasnifining kodlari keltiriladi O’lchov birligi rekvizitida hisobot tuzilayotgan o’lchov birligi keltiriladi. Moliyaviy hisobotlarni tuzishda quyidagi asosiy shartlar to’liq saqlanishi lozim:-hisobot davridagi barcha operatsiyalar hamda pul mablag’lari, asosiy vositalar, moddiy boyliklarning inventarizatsiya qilinishi va hisobkitoblar natijalarining to’liq aks ettirilishi analitik hisob ma‘lumotlarining hisobot davrining birinchi sanasiga sintetik hisob yuritish hisobvaraqlari bo’yicha aylanmalar va qoldiqlarga bir xil bo’lishi, shuningdek moliyaviy hisobotlar ma‘lumotlarining sintetik va analitik hisob ma‘lumotlariga mosligi moliyaviy hisobotlardagi tegishli yozuvlarni qayd etish uchun belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan birlamchi hujjatlarning asos bo’lib xizmat qilishi. Ushbu asosiy shartlarga rioya qilinmagan holda tuzilgan moliyaviy hisobotlar noto’g’ri tuzilgan deb hisoblanadi. Tashkilotlar jamlama moliyaviy hisobotlarni o’zlari ko’rib chiqqan tasarrufdagi quyi tashkilotlarning moliyaviy hisobotlari hamda o’zining moliyaviy hisobotlari asosida tuzadilar. Moliyaviy hisobotlar, qoida tariqasida, o’sib boruvchi tartibda bitta o’n xonali sonda ming so’m hisobida tuziladi. Agarda, me‘yoriy-huquqiy hujjatlar talablarini buzmagan holda moliyaviy hisobotlar ko’rsatkichlari manfiy qoldiq bilan chiqsa (manfiy qoldiqqa ega bo’lsa), u holda hisobotlarda ushbu ko’rsatkichlar minus ishora bilan aks ettiriladi. Byudjet tashkilotlari tomonidan tuziladigan moliyaviy hisobotlarni mazmuniga e‘tibor beradigan bo’lsak, shubhasiz balans markaziy o’rinni egallaydi va byudjet tashkilotining ma‘lum davrga barcha moliyaviy ko’rsatkichlarini o’zida aks ettiradi. Qolgan hisobot shakllari esa, mazkur balansda aks ettirilgan moliyaviy ko’rsatkichlarni ayrimlarini detallashtirib, aniq ma‘lumotlar bilan ta‘minlashga xizmat qiladi. Bu esa, tashkilotlar tomonidan tuziladigan moliyaviy hisobotlarni uzluksizligini, o’zaro muvofiqligini va tizimliligini ta‘minlaydi. Byudjet.Balansni tuzish tartibi Balansni tuzishdan oldin barcha mavjud memorial orderlar bilan rasmiylashtirilgan buxgalteriya provodkalarini dastlabki hujjatlarga muvofiq holda to’g’ri tuzilganligi hamda Bosh-jurnal kitobi to’g’ri yozilganligi, subschyotlar bo’yicha oylik aylanmalar va hisobot davri oxiriga
Bosh jurnal kitobi bo’yicha qoldiqlar to’g’ri hisoblanganligi tekshirib chiqiladi.

Debitorlik va kreditorlik qarzlar to‘g‘risida ma‘lumot – barcha debitorlik va kreditorlik qarzlar bo‘yicha

Byudjet tashkilotini rivojlantirish jamg‘armasi bo‘yicha pul mablag‘lari harakati to‘g‘risida hisobot – byudjet tashkilotlarini rivojlantirish jamg‘armasi mablag‘larining tushumi va sraflanishi bo‘yicha



Xarajatlar smetasining ijrosi haqida hisobot (2-shakl) – budjet mablag‘larini chorak mobaynida sarf

Nomoliyaviy aktivlarning harakati to‘g‘risida hisobot – nomoliyaviy aktivlarni qoldig‘i, kirimi va chiqimi to‘g‘risidagi ma‘lumotlar bo‘yicha

Joriy yilning moliyaviy natijalari to‘g‘risida hisobot – moliyaviy natijalarni shakllanishi bo‘yicha

Byudjet tashkilotini chet el valyutalari boʼyicha pul mablagʼlari harakati toʼgʼrisidagi hisobot - chet el valyutalari boʼyicha mablag‘larini tushumi va sarflanishi bo‘yicha

Boshqa byudjetdan tashqari mablag‘lar harakati bo‘yicha hisobot – budjet tashkilotining boshqa budjetdan tashqari mablag‘larining tushumi va sarflanishi bo‘yicha