Xarakter va uning rivojlanishi

Xarakterni o’rganish metodlari:

Kuzatish
Experiment
Suhbat
Erkin insho
Faoliyat maxsulini analiz qilish
xarakter aksentsiyasi - individual xarakter xususiyatlarining boshqalarga zarar etkazadigan bo'rttirilgan rivojlanishi, buning natijasida boshqa odamlar bilan o'zaro munosabatlar yomonlashadi. Urg'uning zo'ravonligi har xil bo'lishi mumkin - engildan, faqat yaqin atrof-muhitga, ekstremal variantlarga, kasallik bor-yo'qligiga hayron bo'lganingizda - psixopatiya. Psixopatiya - xarakterning og'riqli xunukligi (odamning aql-zakovati saqlanib qolganda), buning natijasida atrofdagi odamlar bilan munosabatlar keskin buziladi; psixopatlar hatto boshqalar uchun ijtimoiy xavfli bo'lishi mumkin. Ammo psixopatiyadan farqli o'laroq, xarakterning urg'ulari doimiy ravishda paydo bo'lmaydi, yillar davomida ular sezilarli darajada silliqlashadi, normaga yaqinlashadi.

Odam xarakterning strukturasi turli xususiyatlar va psixik protseslarning sintezidan iborat. Bular:

Ishonch.
Ehtiyoj va qiziqishlar
Intellekt tushunish, tushuncha, mulohaza.
Iroda
Hissiyot
Temperament

Xarkter strukturasida shaxsning individual – psixologik xususiyatlarning hamda psixik protsesslarning namoyon bo’lish aktivligiga qarab quyidagi ijobiy xarakter xususiyatlarini ko’rsatish mumkin:

Xarakterning ma’naviy tarbiyalanganligi.
Xarakterning muvozanatlashganligi
Xarakterning aniqligi
Xarakterning ko’chi
Xarakterning qa’tiyligi
Xarakterning yaxlitligi

Xarakterning ma’naviy tarbiyalanganligi odamning hulq atvorning yo’nalishini xarakterlaydi.( Insonparvarlik, xushfe’l va h.k) Xarakterning muvozanatlashganligi shaxsning odamlar bilan bo’ladigan muloqotda va faoliyatda o’zini olishda ifodalanadi. Xarakterning ko’chi oldinga qo’yilgan maqsad yo’lida butun ko’chini safarbar qilishda ifodalanadi. Xarakterning aniqligi shaxsning xulq - atvorini uning ishonchiga, ma’naviy – siyosiy tasavvuriga, yo’nalishiga mos tushishda ifodalanadi. Xarakterning qat’iyligi shaxs xatti harakatlarning o’ylanganligi, o’z qarashlarining va qabul qaroriga amal qilishda ifodalanadi. Xarakterning yaxlitligi so’z va ish birligida ifodalanadi.

Shaxs xarakterining rivojlanishi va shakllanishiga ta'sir etuvchi omillar Tug'ilgandan maktabgacha bolada mehr-oqibat, muloqotda ochiqlik va boshqalarga ishonch kabi asosiy xususiyatlar shakllanadi. Ushbu bosqichda xarakterning shakllanishiga ta'sir qiluvchi asosiy omil - bu ota-onalar. Bu vaqtda ularning munosabati xavfsizlik hissini rivojlantirishda katta rol o'ynaydi, aksariyat hollarda yuqoridagi xususiyatlar shakllanadi. Farzandlarini jazolaydigan va rag'batlantiradigan ota-onalarning yordami bilan xarakter mustahkamlanadi. Dastlabki yillar maktabda ular oilada shakllangan asosiy xarakter xususiyatlarini yo yo'q qilishga yoki mustahkamlashga qodir.
7 yoshdan 15 yoshgacha odamlar bilan munosabatlarni o'rnatadigan xarakter xususiyatlari shakllanadi. Xarakter shakllanishining ushbu bosqichida hissiy-irodaviy soha rivojlana boshlaydi
15 yoshdan 17 yoshgacha odamda ko'p yillar davomida saqlanib qolgan yuqori xarakterli barqarorlik shakllanadi. Ammo xarakterning shakllanishi va uning rivojlanishi bu bosqichda to'xtamaydi. Hayotning o'zi ham, uning shartlari ham unga o'z o'zgarishlarini taqdim etadi.
20-30 yoshda xarakterologik dinamika seziladi, bu bolalarning xususiyatlari: injiqlik, zaiflik, o'smirlik maksimalizmi, impulsivlik zaiflasha boshlaganligi va ratsional xususiyatlar: mas'uliyat, ehtiyotkorlik, chidamlilik kuchayishi bilan bog'liq.
30-50 yoshdan boshlab xarakterni shakllantirish jarayoni kamayadi. Hayotiy rejalar va istiqbollarni amalga oshirishga qaratilgan istisnolar yo'q: o'rganish va rivojlanish istagi, qat'iyatlilik va h.k
Xarakterni shakllantirishning eng samarali vositasi mehnatdir. Kuchli xarakter - bu o'z ishida o'z oldiga katta vazifalarni qo'yadigan, ularning echimiga qat'iyat bilan erishadigan, ushbu maqsadlarga erishish yo'lidagi barcha to'siqlarni engib o'tadigan va rejalashtirilganlarning bajarilishini tizimli nazorat qiladigan odamlardir. Shuning uchun biz xarakterning boshqa shaxsiy fazilatlari kabi faoliyatda shakllantirilishini ta'kidlashga haqlimiz. Xarakterni muzlatilgan shakllanish deb atash mumkin emas, uning shakllanishi inson hayoti davomida sodir bo'ladi. Va bu shuni anglatadiki, har birimiz har qanday vaqtda vaziyatga va o'zgarishlarga qarshi turishimiz mumkin. Asosiysi, o'z kuchsizligingizni "Bu mening xarakterim" iborasi orqasida yashirmang
Xulosa qilib aytganda xarakterning shakllanishi ijtimoiy munosabatlar bilan belgilanadi. Ijtimoiy munosabatlar oiladagi, o`quv jamoasidagi muhit xayrihohlik, zolimlik, badjahllik, ichi qoralik, kamtarinlik, raqobat, o`zaro yordam va boshqalarni o`z ichiga oladi. Shu sababli kishining g`oyaviy yo`nalganligi, o`ziga, boshqalarga, mehnatga munosabati, dunyoqarashining shakllanganli darajasi jamiyatda, oilada, o`quv yurtida tarbiya jarayoni qanday tashkil qilinganiga bog`liq. Ammo xarakterni umumiy nazariyalar, nasihatlar bilan shakllantirib bo`lmaydi. Bular shaxsning bilimlarigagina aylanib qolishi mumkin, xolos. Xarakterning shakllanishi, tarkib topishi odamning faqat faol faoliyati jarayonida ro`y beradi. Faol harakatlar jarayonida ma`lum harakatlar tizimi, harakatlar usullari shakllantiriladi va mustahkamlanadi.

• E’tiboringiz uchun raxmat.