Inflyatsiya - bu nima?
Ushbu iqtisodiy atama tovarlar va har qanday xizmatlar narxini oshirish deb tushuniladi. Inflyatsiyaning mohiyati shundan iboratki, bu vaqtda xuddi shu pulga avvalgisidan bir necha baravar kam tovar sotib olish mumkin bo'ladi. Moliyaning sotib olish qobiliyati pasayib, ular qadrsizlandi, ya'ni o'z qiymatining bir qismisiz qoldi, deyish odat tusiga kiradi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida bunday jarayon narxlarni oshirishda namoyon bo'lishi mumkin. Ma'muriy aralashuv bilan narx siyosati bir xil bo'lib qoladi, ammo tovarlar guruhlari uchun etishmovchilik bo'lishi mumkin.
Aslida, iqtisodiy hodisa sifatida inflyatsiya 20-asrda paydo bo'lgan, garchi ilgari narxlar sezilarli o'sish davrlari bo'lgan bo'lsa ham, masalan, urushlar davrida. "Inflyatsiya" atamasining o'zi milliy pul tizimlarining qog'oz pul muomalasiga ommaviy o'tishi munosabati bilan paydo bo'lgan. Dastlab qog'oz pullarning ortiqcha bo'lishi va shu bilan bog'liq holda ularning qadrsizlanishi fenomeni inflyatsiyaning iqtisodiy ma'nosiga kiritildi. Zamonaviy iqtisodiyotda inflyatsiya sabablarning butun majmuasi natijasida yuzaga keladi, bu inflyatsiya sof pul hodisasi emas, balki iqtisodiy va ijtimoiy-siyosiy hodisa ekanligini tasdiqlaydi.
Iqtisodiyotda, inflatsiya muomalada mavjud boʻlgan tovar va xizmatlar narxining oʻsishi degan maʼnoni anglatadi. Inflatsiya atamasi, koʻproq pulga talabning ortishiga taʼluqlidir, shunga qaramay, inflatsiya haqiqiy xarid qilish qiymatini kuchsizlantirib tanozzulga ham olib keladi. Umumiy narh darajasi ortganda, har bir valyuta tovar va hizmat koʻrsatishga ega boʻlishi kamayib boradi. Harh-navo inflyatsiysi inflatsiya surʼati bilan oʻlchanadi, yani narh indeksining foizi oʻzgaradi, xuddi isteʼmol narhi indeksi kabi. Inflatsiya iqtisodni shubhasiz inqirozga olib keladi. Masalan, inflatsiya beqarorligi kelejakda investitsiya va jamgʻarmalarni esankiratib qoʻyishi mumkin.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida inflyatsiya ochiq shaklda - narxlarning oshishida namoyon bo'ladi. Iqtisodiyotga ma'muriy aralashuv bilan inflyatsiya bostirilgan shaklga ega bo'lishi mumkin: narxlar ko'tarilmaydi, lekin tovarlar taqchilligi mavjud. Inflyatsiyani narxlarning ko'tarilishidan farqlash kerak, chunki bu uzoq va barqaror jarayon. Inflyatsiya iqtisodiyotdagi barcha narxlarning oshishini anglatmaydi, chunki alohida tovar va xizmatlar narxlari oshishi, tushishi yoki o'zgarmas qolishi mumkin. Narxlarning umumiy darajasi, ya'ni YaIM deflyatorining o'zgarishi muhim ahamiyatga ega.
Do'stlaringiz bilan baham: |
