Xarid qobiliyati

7-jadval⁵
O’zbekiston Respublikasi va ayrim MDH davlatlarida 2000-2017 yillarda inflyatsiya darajasi dinamikasi

Yillar	O'zbekiston Respublikasi	Rossiya Federatsiyasi	Qozog'iston Respublikasi	Qirg'iziston Respublikasi
2000	28,2	20,2	9,8	9,6
2001	26,6	18,6	6,4	3,7
2002	21,6	15,1	6,6	2,3
2003	3,8	12,0	6,8	5,6
2004	3,7	11,7	6,7	2,8
2005	7,8	10,9	7,5	4,9
2006	5,7	9,0	8,4	5,1
2007	6,8	11,9	18,8	20,1
2008	7,8	13,3	9,5	20,0
2009	7,4	8,8	6,2	0,0
2010	7,3	8,8	7,8	19,2
2011	7,6	6,1	7,4	5,7
2012	7	6,6	6	7,5
2013	6,8	6,5	4,8	4,0
2014	6,1	11,4	7,4	10,5
2015	5,6	12,9	13,6	3,4
2016	5,7	5,4	8,5	-0,5
2017	14,4	2,5	7,1	3,7

Yuqoridagi jadvaldan ko’rinib turibdiki, 2017 yilga kelib, O’zbekiston Respublikasida inflyatsiya darajasi 14,4 foizni, Rossiya federatsiyasida 2,5 foizni, Qozog’iston Respublikasida 7,1 foizni hamda Qirg’iziston Respublikasida 3,7 foizni tashkil etgan. Ushbu ko’rsatkichlarni quyidagi grafikda tasvirlash mumkin.
8- rasm⁶

O'rtacha inflyatsiya

O'rtacha (o'zgaruvchan) inflyatsiya (narxlarning o'sishi yiliga 10% dan kam). G'arb iqtisodchilari buni iqtisodiyotning normal rivojlanishining elementi deb bilishadi, chunki ularning fikricha, ahamiyatsiz inflyatsiya (tegishli o'sish bilan birga keladi) pul massasi) muayyan sharoitlarda ishlab chiqarishni rivojlantirishni, uning strukturasini modernizatsiya qilishni rag'batlantirishga qodir. Pul massasining o'sishi to'lov aylanmasini tezlashtiradi, kreditlar narxini pasaytiradi, pul mablag'larining faollashishiga yordam beradi. investitsiya faoliyati va ishlab chiqarishning o'sishi. Ishlab chiqarishning o'sishi, o'z navbatida, yuqori narx darajasida tovar va pul massasi o'rtasidagi muvozanatning tiklanishiga olib keladi. O'rtacha darajasi uchun Evropa Ittifoqi bo'ylab inflyatsiya o'tgan yillar 3-3,5% ni tashkil etdi. Biroq, har doim tashqariga chiqish xavfi mavjud o'zgaruvchan inflyatsiya hukumat nazoratidan tashqarida. Bu, ayniqsa, tasdiqlangan tartibga solish mexanizmlari mavjud bo'lmagan mamlakatlarda katta iqtisodiy faoliyat, va ishlab chiqarish darajasi past va tarkibiy nomutanosibliklarning mavjudligi bilan tavsiflanadi.
Inflyatsiya jarayoni ikki asosiy yo'nalishda rivojlanishi mumkin. Agar talab yo'nalishidagi makroiqtisodiy nomutanosiblik narxlarning doimiy o'sishida ifodalansa, inflyatsiyani ochiq deb hisoblash kerak. U umumiy davlat narxlar nazorati bilan birga bo'lsa, inflyatsiya bostiriladi.
Inflyatsiya makroiqtisodiy hodisalar toifasiga mansub bo'lganligi sababli, u milliy iqtisodiy narxlar indekslarining oshishi bilan tavsiflanadi. Shu bilan birga, iqtisodiyotda har qanday rivojlangan davlat ko'pincha ma'lum bir tovar bozorlarida narxlarning pasayishi (yoki hech bo'lmaganda ularning o'sishining sekinlashishi) kuzatilgan vaziyatlar yuzaga keladi. Nima uchun bu sodir bo'lmoqda? Faqat bitta tushuntirish bor - mo''tadil ochiq inflyatsiya bozor mexanizmlarini buzmaydi. Ular ishlashda davom etadilar, investitsiyalarni jalb qiladilar, ishlab chiqarish va ta'minotni kengaytirishni rag'batlantiradilar. Va agar shunday bo'lsa, inflyatsiyaga qarshi kurash qiyin bo'lsa-da, ammo umidsiz emas.
Inflyatsiyaning ushbu shaklining mexanizmlari orasida, birinchi navbatda, iste'molchilar va ishlab chiqaruvchilar psixologiyasining deformatsiyasi bilan bog'liq bo'lganini ajratib ko'rsatish mumkin. Inflyatsiya ekvayerning psixologiyasida chuqur, tub o'zgarishlarni keltirib chiqarmoqda. Narxlarning doimiy o'sishiga duch kelgan holda, u asta-sekin g'oyaga o'rganib qoladi: tovar va xizmatlar hech qachon arzonlashmaydi va butun savol ularning narxini qanday ko'tarilishini to'g'ri taxmin qilishdir. Ular bunday prognozlarga moslashadilar (moslashuvchan inflyatsiya kutishlari), daromadning qaysi qismini joriy iste'molga sarflash va qaysi qismini tejash to'g'risida iste'molchilar qarorlarini moslashtiradilar.
Hech bo'lmaganda o'z turmush darajasini saqlab qolishga harakat qilib, xaridor hozirgi talabni tejash zarariga oshirishi aniq. Aytgancha, adaptiv kutishlar real iste’mol paranoyasi va inflyatsiya mexanizmining yetakchi bo‘g‘ini bo‘lgan shoshilinch talabning cheksiz kuchayishining asosiy sabablaridan biriga aylangan iqtisodiyotimizda aynan mana shunday bo‘lmoqda. Ishlab chiqaruvchilar va savdogarlar yuqori narxlarga tayanib, vaqt o'tishi bilan ularni yuqori narxda sotishga umid qilib, sotishni sekinlashtira boshlaydilar, mahsulotni yashiradilar.

1. 
   ↑ Ahmadjon Oʻlmasov. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
   

1^ Курс экономической теории. Учебное пособие под ред. Чепурина М.Н., Киселевой Е.А. Киров, изд. «АСА», 1995. – 423-б.

2^ Борисов Е.Ф. Экономическая теория: Учебник. – 2-е изд., перераб. и доп. М.: ТК Велби, Изд-во Проспект, 2005, 170-б.

3^ Экономическая теория: Учеб. для студ. высш. учеб. заведений / Под ред. В.Д.Камаева. – 10-е изд., перераб. и доп. - М.: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 2004, 416-б.

4^ Экономическая теория: Учебник. - Изд., испр. и доп. / Под общ.ред. акад. В.И.Видяпина, А.И.Добрынина, Г.П.Журавлевой, Л.С.Тарасевича. – М.: ИНФРА-М, 2005, 538-б.

5^ Stat.uz

6^ Stat.uz