«Ximiya» baǵdarı «Neft gaz ximiyası»

Parafinlar hám serezinlar
Bul gruppaǵa suyıq hám qattı parafin hám serezinlar kiredi. Suyıq parafinlarni dizel fraksiyalarini karbamidli yamasa adsorbsion deparafinlab aladılar. Olardı beloklı -vitaminli konsentratlar, sintetik may kislotalar hám sirt - aktiv elementlardı alıw ushın qollaydilar. Qattı parafinlarni distillyatli maylı fraksiyalarni deparafinlab olanadi. Olardı qaǵazdı, shırpı, sham, yuvuvchi qurallar, sirt -aktiv elementlar hám plastik surkovlar óndiriste qollaydilar. Olar texnikalıq, oǵada tazalanǵan hám azıq-túlik sanaatı ushın parafinlarga bólinedi. Texnikalıq parafinlar gruppachasiga Tr-tazalanbaǵan shırpı sanaatı ushın ; Te - tazalanbaǵan túrli mútajlikler ushın, joqarı temperaturada suyıqlanatuǵın ; T- tazalanǵan, umumsanoatda isletiletuǵın ; S - sintetik may kislotalardı islep shıǵarıw ushın, markaları kiredi. Oǵada tazalanǵan parafinlarning gruppachasiga suyıqlanıw temperaturası menen parıq etetuǵın tórtew markası kiredi: v1 (50 - 52 0 S); v2 (52 - 54 0 S); v3 (54 - 56 0 S); v4 (56 - 58 0 S); v5 (58 - 62 0 S), azıq - awqat sanaatı parafinlarni gruppachasiga suyıqlanıw temperaturası, moyning muǵdarı, isletiliw tarawları boyınsha parıq etetuǵın ush markası - P-1, P-2, P-3 kiredi.
Serezinlar qaldıqlı maylı fraksiyalarni deparafinlab yamasa tábiyiy ozokeritlarga ishlov berip alınadı. olardı surkovlar, vazelinler, mastikalar, nusqalaw qaǵazın óndiriste, elektrotexnikada izolyasion material retinde isletiledi. Tamshı túsiwi temperaturasına qaray (0 S de) 80, 77, 75, 65 markalarǵa bólinedi.

Neftni qayta islewde termik kreking
Processni ámelge asırıwdan maqset. Neftni aydaw processinde alınǵan qaldıqlarǵa termik kreking rejiminde ishlov berip, olardıń termik bólekleniwi nátiyjesinde qosımsha neft ónimleri alıw.
Processni ámelge asırıw ushın sheki onim hám alınatuǵın ónimler. Bul process ushın sheki onim retinde neftni baslanǵısh aydawda alınǵan qaynaw temperaturası 3500 S den joqarı bolǵan mazut, 5000 S den joqarı bolǵan gudron yamasa kokslash hám katalitik krekinglash processinde alınǵan salmaqli gazoyllar qollanıladı.
Bul process nátiyjesinde tómendegi ónimler alınadı:
1. Gaz quramında hár qıylı daǵı uglevodorodlari bolıp, gazdı fraksiyalarga ajıratıw qurılmaları ushın sheki onim esaplanadı.
2. Benzin - oktan sanı 66 -72 eger altıngugurtli neft qayta islenip atırǵan bolsa, benzin quramında 0, 5-1, 2 % (massa ) altıngugurt boladı. Termik krekinglashdan alınǵan salmaqli gazoyl qayta islenip atırǵan bolsa, benzin quramında 25 % (massa ) to'yinmagan uglevodorodlar ámeldegi bolıp, tómen ximiyalıq stabillikka iye boladı.
Bul benzindi avtomobil benzini komponenti retinde islep atirǵanda oǵan oksidleniw ingibitorlari aralastırılıwı shárt.
3. Kerosin - gazoyl fraksiyasi - kemelerde isletiletuǵın mazutning tiykarǵı komponenti esaplanadı, gidrotozalashdan keyin dizel janar maysı komponenti retinde isletiliwi múmkin.
4. Kreking - qaldıq - islep shıǵarıw qurılmaları ushın janar may retinde isletiledi. Mazutga salıstırǵanda onıń janıw ıssılıǵı úlken, jabısqaqlıq hám qatıw temperaturası past bolıp tabıladı.
Tábiyiy gazlardı ajıratıw
Tábiyiy janar may gazlar metan qatarı uglevodorotlari qospasın ózinde kórinetuǵın etedi. Ayırım kánlerden shıǵıwshı gazlarında ashqıltım komponentler (vodorod sulfid, uglerod eki oksidi, azot, kislorod, kamchil gazlar - geliy hám
H2 S, CO, N2, O2, He, Ar argon ()) boladı, sonıń menen birge, barlıq tábiyiy gazlardı turaqlı joldası suw puwi bolıp tabıladı. Tábiyiy gaz quramına kiretuǵın uglevodorodlarni shártli túrde úsh gruppaǵa bolıw múmkin:
• I gruppaǵa metan hám etan kiredi, olar qurǵaqlay gazlar esaplanıp, gazlarda olardıń muǵdarı normal sharayatta 60 tan 95 % ge shekem boladı.
• II gruppaǵa propan, izobutan hám n-Butan kiredi. Bul uglevodorodlar normal sharayatta gaz kórinisinde, asırılǵan basımlarda olar suyıq jaǵdayǵa ótedi.
• III gruppaǵa izopentan, n-pentan, geksan hám azmaz joqarı molekulalı uglevodorodlar kiredi. Olar normal sharayatta suyıq jaǵdayda bolıp, benzin quramına kiredi. Tábiyiy gazdıń tiykarǵı strukturalıq bólegin (92-99 %) metan CH4 quraydı
CO hám qalǵan bólegin uglerod (II) oksidi (), yonuvchi vodorod, azot, iyis gazı, suw
N N 2 2, N S 2,, NH H2 O 3, buqlari, altıngugurtli vodorod, ammiak () hám basqalardı quraydı.
Gazlar quramındaǵı vodorodsulfid hám uglerod oksidi muǵdarı tazalanǵanǵa shekem hám tazalawdan keyingi kórsetkishleri.
Processni ámelge asırıwdan maqset - gazdı náwbettegi qayta islewge tayarlaw, odan H2 S hám karbonat angidridti ajıratıw. Gazdı tazalawda absorbstion hám adsorbstion usıllar qollanıladı. Absorbstion usılda tiykarlanıp ximiyalıq absorbstiya procesi ámelge asırılıp, gaz quramındaǵı H2 S hám SO2 elementlar túrli ximiyalıq brikmalar jaǵdayında ajıratıp alınadı. Adsorstion usılda tazalaw bolsa tiykarlanıp aktiv kómir hám sintetik steolit jardeminde ámelge asıriladı.
Absorbstion usılda gaz quramındaǵı H2 S dıń 99% (massa ) ge shekem, adsorbstion usılda bolsa 98% (massa ) ge shekem ajıratıp alınıwı támiyinleniwi múmkin. Absorbstion usılda H2 S menen bir waqıtta SO2 de ajıratıp alınadı. Bul temada gazdı monoetanolamin eritpesi jardeminde absorbstion tazalaw texnologiyalıq sisteması kórip shıǵıladı. Bul sistema boyınsha process tómendegi tártipte ámelge asıriladı : Gaz K-1 absorberning tómengi bóleginen beriledi hám kolonna joqarısınan berilip atırǵan 15% li monoetanolamin menen kontaktda bolıp, absorbstiya procesi ámelge asıriladı.
Tazalanǵan gaz kolonna joqarısınan shıǵarılsa H2 S ga tuyingan suyıqlıq fazası kolonna tómeninen shiǵarıladı. Bul suyıqlıq tómen basımlı S-1 separatorga berilip, ol jaǵdayda suyıqlıqǵa yutilgan uglevodorod gazları hám gaz kondensati ajratıladı. Suyıq faza separatordan T-1 hám T-2 ısıtǵıshlar arqalı K-2 desorberga uzatıladı hám ol jaǵdayda suyıqlıq quramında yutilgan H2 S hám SO2 ajratıladı. Tazalanǵan suyıq faza T-1 ısıtǵısh hám X-1 sovitgich arqalı ótip, zárúr temperaturaǵa shekem sovitiladi hám E-1 sıyımlılıqǵa, odan bolsa absorberga uzatıladı. Desorber joqarısınan shıǵarılǵan H2 S gazı hám suw puwi XK-1 sovitgichkondensator arqalı ótip E-2 sıyımlılıqǵa jıynaladı hám odan H2 S gaz jaǵdayında shıǵarılıp, suw puwi kondensati bolsa desorberga qaytarıladı. Neftli hám tábiyiy gazlarda bilgenimizdey ashqıltım komponentler tiykarlanıp
vodorodsulfid hám uglerod eki oksidi muǵdarı kóbirek boladı. Ashqıltım komponentler ajırasıw usılları eki gruppaǵa bólinedi: qurǵaqlay - qattı kórinistegi tazalaytuǵın massa qollanılıwı menen; ızǵar - suyıq eritpeler qollanılıwı menen.
Sanaat qurılmalarında gazlar sáwlelengenlestirilgen usılda tazalanadı, yaǵnıy qattı hám suyıq yutuvchilarni qóllaw arqalı. Barlıq qattı yutuvchilar vodorodsulfid muǵdarı kem bolǵan gazlardı tazalawda paydalanadı. Gazlardavodorodsulfid muǵdarı qansha kóp bolsa, suyıq yutuvchilar sonsha kóp isletiledi. Etanolaminlar menen gazlardı tazalaw procesi keń tarqalǵan.
Etanolaminlar aminli spirtler toparına kiredi hám olar monoetanolamin (NH2 CH2 CH2 OH); dietanolamin NH (CH2 CH2 OH) 2; trietanolamin N (CH2 CH2 OH) 3 larga bólinedi53.
Gazlardı etanolaminli tazalawda tiykarǵı qurılmalar nasadkali yamasa tabaqlı kolonna tipidagi absorber hám desorber esaplanadı. Gazlardı vodorodsulfid hám uglerod eki oksidden monoetanolamin járdeminde tazalaw apparatı texnologiyalıq sisteması tómende keltirilgen. Gazlardı tazalaw eki basqıshda ótkeriledi. Tazalawǵa kiritiluvchi gaz separatorga berilip, odan kondensat ajratıladı. Separator 1 ni joqarısınan shıǵıwshı gaz 2-absorbsion kolonnaga jiberiledi, ol erda kolonna joqarısınan beriluvchi 15-17% li monoetanolamin suwlı eritpesi menen to'qnashadi. Kolonna 22 - 24 eleksimon tabaq menen úskenelestirilgen. Kolonnadagi temperatura 25 - 400 C, basım 1. 47 - 1. 57 MPa. Bólekan tazalanǵan gaz kolonna joqarısınan shıǵarılıp, 9 -absorbsion kolonna tómeninen beriledi. Bul kolonna joqarısınan 10 - 12% li MEA eritpesi kiritiledi. Kolonna temperaturası 20 - 400 C hám basım 1. 37- 1. 47 MPa.
Toyınǵan MEA eritpesi 2-kolonna tómeninen shıǵarılıp, 4-ıssılıq almastırgichda 80-900 C ge shekem isitiladi hám 6 -desoberga kitiriladi. Desorber kolonna kórinisindegi qurılma bolıp, 0.15 - 0 20 MPa basımda isleytuǵın 14- 16 elaksimon tabaqlar menen úskenelestirilgen. Kolonna tómeni bólegi tuyıq tabaq menen tosılǵan, ol arqalı MEA eritpesi 8-qaynatgichga ótedi, hám de ol 1300 C ga isitilib, 2-kolonnadagi tuyıq tabaq astından qaytarıladı. Desorberda vodorod sulfid hám uglerod eki oksidi qaldıqları joytıladı. Qayta tiklengen MEA 7- nasos járdeminde 4- ıssılıq almastırgichga hám suwlı sovitgich 3 ke jónetiledi hám 20 -300 C temperatura menen 2-kolonnaga qaytarıladı. Ol erga 5-nasos járdeminde taza MEA eritpesi de beriledi.
Tazalanǵan uglevodorodli gaz 9-absorbsion kolonna joqarısınan shıǵadı hám 13-shi gaz separatoridan ótip, keyininen qurılmadan shiǵarıladı. To'yingan MEA eritpesi 9 -kolonna tómeninen shıǵarılıp, 11-ıssılıq almastırgichlarda isitiladi hám qayta qayta tiklew ushın 14-desorberga kiritiledi. Qayta tiklengen MEA eritpese desorber tómeninen 12-nasos járdeminde jıynalıp, 11 -ıssılıq almastırgichlar hám 10 -sholanlar arqalı haydalib, 9 -kolonnaga qaytarıladı. Desorber 14 tómengi bólegi 17-qaynatgich arqalı isitiladi. Birgelikte desorbciyalargan H2 S hám CO gazları tazalawdı I basqıshından keyin 15- suwlı sawıpkichdan ótedi hám ol erda suw puwi kondensaciyalanadi hám 16-shı gaz-suw ajratqıshqa túsedi. Gaz separatori joqarısınan ashqıltım komponentler, tómeninen bolsa suwlı kondensat shiǵarıladı. Suwlı kondensat 19 - nasos járdeminde 6 -desorberga beriledi. Monoetanolamin tásirine kóre qosımsha reakciyalar uglerod eki oksidi hám uglevodorod gazlarındaǵı kislorod, uglerodoltingugurti hám basqa birikpeler menen joqarı qaynaw temperaturasına iye quramalı qospa payda etedi. Mısalı: vodorod sulfid menen kislorod qatnasıwında monoetanolaminli tazalaw sharotida qayta tiklenbeytuǵın tiosulfat payda etedi. Qosımsha payda bolatuǵın ónimler muǵdarı cirkulyatsiyalanuvchi MEA eritpesine salıstırǵanda tahmin 5 % (massa ) átirapında boladı. Sistemada qayta tiklenbeytuǵın ónimler toplanıp qalıwınan sheginiw maqsetinde MEA eritpesin bir bólegin 14-desorber tómeninen 12-nasos járdeminde 18-kolonnaga aydaw ushın jónetiledi. Bul kolonnaga silti eritpesi beriledi. Aydaw waqtında bóleklengen suw bug'i hám MEA puwi 14- desorberga qaytarıladı. Joqarı qaynovchi qaldıq ónim kanalızaciyaga taslanadı. Aydaw kolonnasi joqarısındaǵı temperatura 1700 C, tómeninde 2000 C de saqlap turıladı. Kóbinese aydaw vakuum sharayatında ótkeriledi. Gazlar quramındaǵı vodorodsulfid hám uglerod oksidi muǵdarı tazalanǵanǵa shekem hám tazalawdan keyingi kórsetkishleri tómende keltirilgen:
Muǵdarı, % (massada ) Tazalanǵanǵa shekem Tazalawdan keyin
vodorod sulfide 3. 34 0. 0008
Uglerod oksidi 0. 67 0. 08