Ximiya tálim baǵdarı Tema: «Analitikaliq ximiyada organikaliq reagentler» Temasindag'i kurs jumisi

Analiz usılı	Massa, g
Kolemi ml
1.	Gramm (makro-usilil)	1 – 10	10 – 100
2.	Detsi-santi gramm (yarim-mikro)	0,05 – 0,5	1 – 10
3.	Milli mikrogramm (mikro usilil)	10^-3 – 10^-6	10^-1 – 10^-4
4.	Mikro-nonogramm analiz (ultramikro usul)	10^-6 – 10^-9	10^-4 – 10^-6

VII. Analitik reaksiyanı orınlaw usılına kóre: 1. Qurǵaqlay usıl :- qurǵaqlay duzlarda atqarıladı Jalındı boyalıw reaksiyası : Na+ - cariq, Sr2+ - qızıl, K+ - biynápshe gúli reńlerge jalındı bo'yaydi.

1. 
   Qurǵaqlay duzlardı untaw (eziw)
   

FeCl₃ + 3NH₄NCS → 3NH₄Cl + Fe(NCS)₃ qizil
v) Duzlardı qozlatib hinji payda qılıw
3NaNH₄HPO₄ + 2Cr(OH)₃ t˚ → Na₃PO₄ · CrPO₄ Jasıl yaqut 2. Xo'l usılda duzlardı suwdaǵı eritpeleri óz-ara tásir etiledi:
BaCl₂ + Na₂CO₃ → 2NaCl + BaCO₃ ↓ oq
↓BaCO₃ + 2CH₃COOH → Ba(CH₃COO)₂ + H₂CO₃
NaHCO₃ + CH₃COOH → CH₃COONa + H₂O + CO₂↑
Ash xavorang CuSO₄ + 4NH₄ON → 4H₂O + [Cu(NH₃)₄] SO₄ Jaqtı kók Analizdi tamshı, mikrokristalloskopik hám basqa usılları da bar.
Barlıq ximiyalıq reakciyalar arnawlı bir sharayatlarda ótkeriliwi kerek. Odan shetke shıǵıw nadurıs nátiyjelerge alıp keledi. Reakciya orınlanatuǵın ortalıq reakciyanıń nátiyjesine tásir etetuǵın zárúrli faktorlardan biri bolıp tabıladı.
Mısalı : NH4 li ortalıqta Ag+ ni AgCI jaǵdayında shókpege túsirip bolmaydı. SHuning ushın analitik reakciyalardı ótkeriwden aldın ortalıqtıń rN ni anıqlaw kerek.
Málim rN ma`nisine iye bolǵan ortalıq jaratıw maqsetinde silti yamasa qislotalardan paydalanıw múmkin.
Analitik reakciyalardı ámelge asırıwda temperatura da sezilerli tásir kórsetedi. Birpara reakciyalardı suwıqta ayırımların bólme temperaturasında, taǵı basqaların joqarı temperatura sharayatta ótkeriwge tuwrı keledi. Mısalı, Na+ hám K+ ionların cho'ktirish reakciyası suwıqta alıp barıladı.
Koncentraciya da reakciya tezligine tásir etiwshi zárúrli faktorlardan biri bolıp tabıladı. Eger anıqlanıp atırǵan iondıń koncentraciyası bul reaktiv tásirinde tabılıwı múmkin bolǵan minimal koncentraciyadan kem bolsa, ol halda reakciya unamlı nátiyje bermeydi.
Qosılıp atırǵan reaktiv tásirinde payda bolatuǵın birikpe oǵada to'yingan birikpe payda etetuǵın muǵdarda bolıwı kerek, áne sondaǵana shókpe payda boladı.
Analitik reakciyalar bayqaǵısh bolıwı kerek. Reakciyanıń bayqaǵıshlıǵı qansha joqarı bolsa, al sonsha kem muǵdardaǵı elementtı anıqlawǵa múmkinshilik beredi. Reakciyanıń bayqaǵıshlıǵı tapilish minimumı hám minimal (yamasa shegara ) koncentraciya (hám shegara suyultirish) menen xarakterlenedi.
Tapilish minimumı. Element yamasa iondıń áyne reakciya járdeminde málim sharayatta tabılıwı múmkin bolǵan eń kishi muǵdarı onıń tapilish minimumı dep ataladı. Tapilish minimumı grammning millionnan bir o'lushlari, yaǵnıy mikrogrammlar (mgr) menen ańlatıladı. Ol grekshe (gamma ) xarfi menen belgilenedi. 1 = 10 -3 mg= 0, 000001 g = 1 10 -6. Mısalı, K+ ionın K2[PtCI6] kompleks duzı kórinisinde anıqlaw reakciyasınıń tapilish minimumı 0, 1.
CHegara suyultirish. v eritpe neshe ret suyultirilganda analitik reakciyanıń unamlı nátiyje beriwi saqlanıp qalınıwin kórsetedi.
S=1/ v-zatnig minimal koncentraciyası dep ataladı. K+ ionın K2[PtCI6] jaǵdayında anıqlawda minimal koncentraciya 1:100000 koefficient menen ańlatıladı. Sonday eken bul reakciya járdeminde kaliy kationini 100000 ml suwda 1 grammdan kóp muǵdarlarda kaliy ionı bolǵan eritpelerde anıqlaw múmkin. Eritpediń áyne element bar ekenin ashıw múmkin bolǵan minimal kólemi = g v/10⁶
Minimal koncentraciya eritpediń minimal kólemi hám tapilish minimumı arasında tómendegi baylanısıw ámeldegi.
q =c 10⁶ ёки с=q/ 10⁶
Bul jerde
c- minimal koncentraciya
q -tapilish minimumı
-analiz ushın alınǵan minimal koncentraciyalı eritpe kólemi, ml esabında
Mısal, Si2+ ionlarınıń minimal koncentraciyası 1: 250000 g/ml ga teń. Ammoniy gidroksid tásir ettirip, Si2+ ionınıń bar-joq ekenligin anıqlaw ushın minimal koncentraciyalı eritpeden eń keminde 0, 05 ml isletiledi. Bul reakciya járdemi menen mıs ionınıń tapilish minimumı esaplab shıǵarılsin.

1. 
   Yechish: q = c 10⁶ dan foydalanamiz:
   
2. 
   С=1: 250000 g/ml; = 0,05 ml q =?
   
3. 
   q = 1 0,05 10⁶ / 250000 = 0,2 m kg
   

Eritpelerdiń quramın sapa tárepten anıqlawda analitik reakciyalardıń tapilish minimumı 50 den joqarı, minimal koncentraciyası 1/5 107 g/ml den kem bolmawi kerek. Tekserilip atırǵan eritpe quramındaǵı element muǵdarı kem bolsa, eritpeni puwlatıw menen koncentraciyası asıriladı. Keyininen reaktiv tásir ettiriledi.

Myoviy taza reaktivlerdi qóllaw, áyne reakciyaǵa halal beretuǵın elementlardı ajıratıw yamasa halal bermeytuǵın birikpeler jaǵdayında ótkeriw (maskirovka qılıw ) ekstraktsiyalash, kationit hám anionitlar járdeminde eritpeni koncentrlaw sıyaqlı ilajlar menen analitik reakciyalardı bayqaǵıshlıǵın asırıw múmkin.