Ximiya tálim baǵdarı Tema: «Analitikaliq ximiyada organikaliq reagentler» Temasindag'i kurs jumisi

MTQ ni qollassak:
(I)
(I) teńleme suwdiń dissotsiatsiyalanish dárejesi.[H2 O] - suw molekulasınıń dissotsiatsiyalanmagan molyar konsentraciyası bolıp, 1 litr suwdaǵı buyımlar sanı bolıp tabıladı.

Distilangan suwdaǵı [H+] hám [OH-] ionları konsentraciyaların kóbeymesi IKH2 O = [H+] * [OH-] suwdiń ion kóbeymesi dep ataladı, onıń qiytmati Kdis (H2 O) den álbette parıq etedi
[H+] * [OH-] = KH2 O * [H2 O] =1, 810 -16 * 55, 56 = 1*10 -14
Sonday eken suwdiń ion kóbeymesi turaqlı san bolıp 1*10 -14 ke teń. Bul teńlikten analitik reaksiyalar ushın oǵada áhmiyetli bolǵan eritpediń pH ma`nisin esaplawda paydalanıladı.
Distillangan suwda [H+] = [OH-] bolǵanı ushın [H+]2 = 1*10 -14
[H+] = √1*10 -14 = 1*10 -7 ortalıq neytral
Suwdiń ion kóbeymesin logariflab, barlıq xadlarni (-1) ga kópaytirib:
(-1) • lg[H+] + lg[OH-] = -14 • (-1); -lg[H+] + (-lg[OH-]) = 14
vodorod ionı konsentraciyasın teris logarifmi rN dep ataladı

–lg[Н⁺] = рН

Sonday eken suwdiń ion kóbeymesiniń logarifmik kórinisi

pOH + pOH = 14
Suwlı eritpeler pH bahaları tómendegi shkalada xarakterlenedi (3-súwret).

[H⁺]= 10^-1 10^-3 10^-5 10^-7 10^-8 10^-10 10^-12 10^-14

| | | | | | | | | | | | | | |
pH= | 3 | | 5 | 7 | 8 10 | 12 14

Kúshli kislotalı ‌ Kúshsiz kúshsiz silti
kislotali||
kúshli silti



III. Alınǵan nátiyjeler hám olardıń analizi
3. 1. Organikalıq reagentlarning abzallıǵı hám isletiliw tarawları.
Qatar organikalıq birikpeler arnawlı bir, organikalıq yamasa anorganik elementlar menen reaksiyaǵa kiriwgede analitik nátiyje zohir boladı. Analitik nátiyje kórinetuǵın etiwshi organikalıq birikpeler organikalıq reagentlar dep ataladı.
Organikalıq reagentlarni analitik ximiyada qollanıwı, birinshi bar, 1885 y. orıs alımı M. A. Ilinskiy, Co3+ ionın ashıw
ushın, α-nitrozo, β-naftol reagentini qóllaw menen baslanǵan
Organikalıq reagentlarni anorganik ionlarǵa tásiri nizamlıqların I. I. CHugaev islep chiqgan, usınıń nátiyjesinde bul eki orıs ilimpazları organikalıq reagentlarni analizde qóllaw tiykarlawshileri esaplanadi.
Pánniń usı tarawin rawajlandırıw ushın I. P. Alimarin, A. K. Babko, Yu. A. Zolotovlar menen bir qatarda ózbek ilimpazları Sh. T. Tolipov, Sh. T. Bayev, K. Raxmatullaevlar xam ules qosqanlar.
Organikalıq reagentlar ximiyalıq analizdi túrli tarawlarında analiz usılların ańsatlastırıw, tezletiw, bayqaǵıshlıǵın asırıw maqsetlerinde qollanıladı. Olar anorganik reagentlarga salıstırǵanda qatar artıqmashılıqlarǵa iye:
1) sezgirligi joqarı bolǵanı ushın, basqa usıllarda ashıp bolmaytuǵın iondı ashıw imkaniyatın beredi,
2) aksariyat organikalıq reagentlar oǵada selektiv hám spetsifik qasiyetke iye,
3) organik reagentlar, eritpe pH ma`nisine kóre óz reńin ózgertiwi indikator retinde kata axamiyatga iye.
Juwmaq
Qandayda bir sırtqı belgi - shókpe yamasa gaz ajırasıwı, shókpeni eriwi, reń ózgeriwi sıyaqlı sırtqı nátiyje menen baratuǵın reaksiyalar analitik reaksiya dep ataladı Eki yamasa odan artıq túrli ligand (reaktivler) hám birdey metall ionları payda bolǵan quramalı. Túrli ligantlarning sinergetik tásiri sebepli kompleks kompleksler selektivlik, turaqlılıq, reńlerdi islep shıǵıw hám solventli ekstraktsiya tárepinen jaqsı analitik ximiyanlarni kórsetip beredi. Umumjahon analitik ximiyada keń qollanılatuǵın aralas komplekslerdiń qáliplesiwi. Organikalıq reagentlarni anorganik ionlarǵa tásiri nizamlıqların L. A. Chugaev islep chiqgan, usınıń nátiyjesinde bul eki orıs ilimpazları organikalıq reagentlarni analizde qóllaw tiykarlawshileri esaplanadi. Pánniń usı tarawin rawajlandırıw ushın I. P. Alimarin, A. K. Babko, Yu. A. Zolotovlar menen bir qatarda ózbek ilimpazları Sh. T. Tolipov, Sh. T. Bayev, K. Raxmatullaevlar xam ules qosqanlar.
Ekstragent - analiz etiletuǵın elementtı, bir fazadan ekinshisine, ekstraksiyalovchi organikalıq erituvchi yamasa reagentning eritpesi. Mısal : Al3+ 8-oksixinolinni xloroformdagi eritpesi menen jaqsı ekstraksiyalanadi.
Heteropoliya polinukolyoziya kompleksleri bul taypaǵa tiyisli eki yamasa odan artıq túrli metal ionları, mısalı, Ce-jılqıshıik kislota -Eu, Cu-sitrik kislota -Cr, La-bromopyrogallol red-Y, Sc-Arsenazo Ⅲ-Mo. Bul birgelikte qazib alıw, ulıwma ranglanish hám birgelikte jasırıw arqalı islep shıǵılǵan jańa maydan. Bunday kompleksler tekǵana teoriyalıq áhmiyetke iye, bálki ámeliy áhmiyetke iye. Joqarıdaǵı sistema ámeliy jumıslarda qollanılǵan.