Ximiya tálim baǵdarı Tema: «Analitikaliq ximiyada organikaliq reagentler» Temasindag'i kurs jumisi

2.2. Elementlardı ajıratıw hám konsentrlashni tiykarǵı túsinikleri hám klassifikaciyası.
Analitik ximiyada ol yamasa bul elementke tán (menshikli) reakciyalar bólek áhmiyetke iye. Menshikli reakciya bul iondı basqa ionlar qatnasıwında da anıqlaw imkaniyatın beredi Mısalı : kraxmalning yad tásirinde ko'qarishi, ammoniy duzlarına sıltılar tásir ettirilgende ammiak gazınıń ajralıp shıǵıwı reakciyalar buǵan mısal boladı.
Eger ionlar qospasına qosılǵan reaktiv tek birpara ionlar menen reakciyaǵa kirisiwse bunday reakciyalar selektiv reakciyalar dep ataladı.
1. Mısalı : (NH4) 2 C2 O4 duzı kationlar qospasına qosılganida tek Sa2+, Ba2+, Sr2+, n2+ kationlar menen reakciyaǵa kirisiwedi.
Qarama-qarsılıqlar birligi hám gúresi dialektika nızamın tastıyıqlaytuǵın, ximiya pániniń tiykarǵı nızamlarınan biri, MTQ reaksiya teń salmaqlılıq xolatini elementlar konsentraciyalarına baǵlıqgini ańlatadı
V₁ [C]^x[D]^y
_mA + _nB _xC + _yD K_m =
V₂ [A]^m[B]ⁿ
Reaksiyanı tuwrı hám keri baǵıt tezlikleri teńlesgende dinamikalıq (háreketchan) teń salmaqlılıq qarar tabadı. Le Shatele qaǵıydasına saykes bul teń salmaqlılıqtı shep yamasa ońǵa qózǵaw múmkin. K>1 bolıwı, reaksiya ónimi kópligi, sonlıqtan teń salmaqlılıq ońǵa jıljıǵanlıǵın ańlatadı. K<1 bolsa reaksiya teris jaǵı yaǵnıy shepke jıljıǵan boladı. K-bahaları analitik málimlemelerde keltiriledi. K=1 bolǵan ximiyalıq reaksiyalar aqırıǵa shekem barmaydı.
Analitik reaksiyalar aqırıǵa shekem, tolıq, barıwı zárúr, onıń ushın teńishli analitik reaksiyanıń teń salmaqlılıq turaqlısı 108 hám odan úlken bolıwı kerek. Ayırım qallarda reaksiya aqırıǵa shekem barıwı ushın, Le Shatele qoydasiga muwapıq, tiyisli tásir quralları qollanıladı.
MTQ, analitik ximiyada, túrli analitik reaksiyalarda keń qollanıladı :
1. Cho'ktirish reaksiyalarında - cho'qma payda bolıwın aldınan aytıp beriw ushın.
2. Kislota -tiykar teń salmaqlılıqında eritpeler pH ma`nisin hám duzlardı gidroliz dárejesin esaplaw ushın.
3. Oksidleniw qaytarılıw reaksiyalarında teń salmaqlılıq turaqlısı, hám reaksiya unumini esaplaw ushın.
4. Kompleks payda bolıw reaksiyalarında kompleks ion turaqlılıq turaqlısın esaplaw hám basqa kóp maqsetlerde isletiledi.
Biraq joqarıda keltirilgen kórinistegi 1-teńlik tek ǵana, ideal yaǵnıy kúshsiz elektrolit eritpesi yamasa kúshli elektrolitning oǵada suyultirilgan eritpesine tiyisli bolıp, teń salmaqlılıq turaqlısı Ostvaldning suyultirish nızamına kóre dissotsiatsiya dárejesi  arqalı esaplanadi
K_{M =} ²S/1 – 
Kúshli elektrolit eritpeleri bul nızamǵa, tómendegi sabobga kóre, boysınıw etpeydi.
Kúshli elektrolitlarni konsentrik eritpelerinde ionlar, kópligi sebepli, bir birin háreketchanligini azaytadı. Sol sebepli eritpe degi háreketchan (fa'ol) ionlar konsentraciyası kúshli elektrolitning ulıwma konsentraciyasınan mudami kem boladı.
Kúshli elektrolit eritpesindegi ionlardı, fa'ol yaǵnıy, nátiyjeli konsentraciyası fa'ollik dep ataladı hám (a) hárıbi menen belgilenedi. Sonday eken a < c
Fa'ollikni (a) ulıwma konsentraciya (s) ga qatnası - fa'ollik koefficiyenti dep ataladı f = a/c < 1.
Ion fa'olligini, óz elektrolitidan tısqarı, biygana kúshli elektrolit ionları xam pasaytiradi. Eritpe degi barlıq ionlardı fa'ollikga tásirin esapqa alıw ushın ion kúshi túsinigi kiritilgen. Eritpediń ion kúshi qansha joqarı bolsa odaǵı ionlar fa'olligi shunchali tómen boladı.
Suwdiń ion kóbeymesi, suwlı eritpelerdiń pH ma`nisi
Suw oǵada kúshsiz elektrolit H2 O = H+ + OH-