Xitoy til va o`zbek tilida

222-guruh talabasi Rezayeva Gulnoza

Xitoy til va o`zbek tilida

O'zbek tilida: So`z birikmasi grammatik jihatdan hokim bo`lgan so`zning qaysi

turkumga mansubligiga ko`ra fe`l yoki ot (keng ma`noda) boshqaruvli

turlarga ajratiladi. To`plangan faktik material so`z birikmasi

taraqqiyotida sodir bo`lgan o`zgarishlar asosan fe`l boshqaruvli

(qisqacha: fe`lli) birikmalar bilan bog`liq ekanini ko`rsatadi.

Grammatik jihatdan hokim bo`lgan fe`l o`z semantik xususiyatiga

ko`ra tushum kelishigini va makon (lokal) kelishiklari bo`lgan jo`nalish,

chiqish, o`rin kelishiklari formasida bo`lgan so`zlarni boshqarib, ob`ekt

va hol ma`noli birikmalar hosil qiladi. Soʻz birikmasi - ikki yoki undan ortiq mustaqil soʻzning tobe grammatik aloqa (moslashuv, boshqaruv yoki bitishuv) asosida birikishi natijasida hosil boʻlgan, borlikdagi narsa va hodisalarning nomini bildiradigan sintaktik tuzilma — nutq birligi: ignaning koʻzi, kitobni oʻqimoq, oydin kecha va boshqa Har qanday Sb. birdan ortiq mustaqil soʻzning birikuvidan hosil boʻladi, tuziladi va 2 qismdan — hokim va tobe qismdan tashkil topadi: oliy maʼlumot (oliy— tobe qism, maʼlumot — hokim qism).So'z birikmasi komponentlarining tarkibiga koʻra sodda va murakkab turlarga bulinadi.

o'zbek tilida so'z birikmalari 3 guruhga bo'linadi:

1.boshqaruvli

2.moslashuvli

3.bitishuvli so'z birikmalari

Xitoy tilida esa bunday bo'linish mavjud emas!

Soz birikmasi ozbek tilida ikki va undan ortiq mustaqil soz grammatik va mano jihatidan birikib soz birikmasini hosil qiladi.soz birikmasi hokim soz va tobe sozdan tuziladi.Tobe soz hokim sozni aniqlab toldirib izohlab keladi.Turli turkum sozlari hokim soz vazifasida kela oladi.Soz birikmasi hokim sozning qaysi turkumga oid soz bn ifodalanishiga qarab 2 guruhga bolinadi otli soz birikmasi felli soz birikmasi

词组 xitoy tilida 短语 deb ham qo'llanadi 2yoki undan ko'p so'zlar qoshilishu natijasida hosil boladi. Oz ichida 2ga bolinadi 固定词组 doimiy yani ozgarmas，自由词组 erkin yani qollanilishida ozgarishlar bolishi mumkin

Iboralar 1 fel bilan qo'llanadigan 动宾词组 , 2 主谓词组 ega kesimli iboralar 3ni turi bu 并列词组 parallel teng tur deb nomlanadi yani bu turda barcha qollangan so'zlar bir soz turkumiga tegishli boladi

动宾词组 Fel obyektli soz birikmasi "hokim va tobe" munosabatlardagi ikkita tarkibiy qismdan tashkil topgan: predikat old tomonda, ob'ekt esa orqada. Ob'ekt predikat tomonidan ifoda etilgan harakat yoki hodisa bilan boshqariladigan yoki bog'liq bo'lgan ob'ektdir.

Masalan:看电视，看书，讨论问题

主谓词组 Fe'l-ob'ekti tarkibiy jihatdan qarama-qarshi bo'lgan predmet-predikat guruhi bolib, bunday soz birikmalarda oldin ot, undan keyin sifat yoki fel keladi

Masalan:阳光灿烂， 心情舒畅

并列短语 parallel tur. Bu turni 5ta korinishi bor 1。Ot + ot qoshilishi orqali hosil bo'ladi. 书籍，文化

2。fel + fel qoshilishi orqali hosil bo'ladi 调查，研究，支持。

3。 形+形 sifat + sifat 真诚，忠实，庄严，肃穆。

4. Olmosh +olmosh 那样，哪里，这样

5数量+数量 son + son 四面八方,

千秋万代

Ikki tildayam ibora, soz birikmaning tarkibiy qismlari o'rtasidagi sintaktik munosabatlar uning grammatik ma'nosidir. Xitoy tilida jumlaning semantikasi ikki komponentning lug'at va grammatik ma'nolarining o'zaro ta'siri bilan belgilanadi, ikkinchisi hal qiluvchi ta'sirga ega, masalan, ob'ekt xususiyatlarini ifodalashi mumkin: 温暖的气候 iliq iqlim; xatti-harakat ob'ekti: 呼叫帮助 Yordam so'rab murojaat qilmoq, yoki xulq-atvor xususiyatlari: 高歌唱，回家 uyga qaytmoq, Jumlaning grammatik ma'nosi - bu tarkibiy qism sifatida iboraning grammatik ma'nosini aniqlashdir.