Xo'jalik hisobi to'g'risida umumiy tushuncha va unga qo'yiladigan talablar. Хўжалик фаолияти

Бухгалтерия ўтказмалари оддий ва мураккаб турларга бўлинади. Оддий бухгалтерия ўтказмаси деганда иккита счет катнашган, шундан бири дебетланган ва бошкаси кредитланган ўтказмага айтилади.
Мураккаб ўтказмалар — бу уч ва ундан кўп счетлар катнашиб Тузилган ўтказмаларга айтилади. Бундай ўтказмаларда битта счет дебетланиб, икки ва ундан кўп бошка счетлар кредитланади ёки шунинг тескариси бўлади.

9. 
   Buxgalteriya hisobida qiymat tushnchalar: boshlang'ich qiymat, qoldiq qiymat, joriy qiymat, sotish qiymati (ulgurji, chakana va boshqa baholar), diskontlangan qiymat, balans qiymati.
   

Бошлангич киймат - бу активларни сотиб олиш, куриш, ишлаб чикариш ва бошқа йўллар билан келиб тушган вактида шаклланган киймати. Ушбу киймат ўз ичига активларни сотиб олишга, куришга ва ишлаб чикаришга кетган харажатларни олади. Бепул келиб тушган активларнинг бошлангич киймати комиссия томонидан эксперт йули билан топилади.
Колдик қиймат бу активларнинг бошланғич кийматидан - фойдаланишдирида жамланган эскириш суммасини четиришдан кейин qolgan qiymat.
Sof сотиш киймати by актининг сифати, ҳолати, шунингдек, об на афан келиб чикган ҳолда шаклланган киймати. Ушбу киймат юкорида келтирилган қиймат турларидан кам ҳам, кўп ҳам булиши мумкин.
Joriy qiymat — ma’lum sanadagi amal qilayotgan bozor narxlari bo‘yicha asosiy vositalarning qiymati yoki xabardor qilingan, bitimni amalga oshirishni xohlovchi, mustaqil taraflar o‘rtasida bitimni amalga oshirishda aktivni sotib olish yoki majburiyatlarni bajarish uchun yetarli bo‘lgan summa;
Balans qiymati-- buxgalteriya balansida asosiy fondlar va aylanma mablag`larning pulda ifodalangan bahosi.

10. 
    Buxgalteriya hisobi hujjatlarining turkumlanishi. Hisob turlarida qo'llaniladigan o'lchovi birliklari (natural, mehnat va pul).
    

Xozirda respublikamiz hisob tizimida quyidagi o‘lchov birliklaridan foylalaniladi:
– natura o‘lchovi birligi;
– vaqt (mehnat) o‘lchov birligi;
– pul o‘lchov birligi.
Natura o‘lchov birligi tezkor hisobda, statistik hisobda, buxgalteriya hisobining analitik hisobida keng qo‘llaniladi. Bu o‘lchov birligi bir turdagi buyumlar hisobi uchun kerak bo‘ladi. Masalan, bolalar oyoq kiyimini, muzlatkichlar soni, gazlama metri va shu kabilar (metr, kg, dona, juft, litr va h.k).
Pul o‘lchov birligi xo‘jalik jarayonlari (operatsiyalar) va vositalarini yagona o‘lchovda (pulda) umumlashtirishda qo‘llaniladi, ya’ni barcha mablag‘lar qiymat o‘lchov birligida ifodalaniladi. O‘zbekiston Respublikasida pul o‘lchov birligi sifatida so‘m, tiyin qabul qilingan.
Vaqt (mehnat) o‘lchov birligi (oy, kun, soat, minut, sekunt) esa biror bir statistik yoki xo‘jalik mahsulotlari ishlab chiqarish uchun sarf bo‘lgan ishchi kuchi, ishchi soni, ish soati va hokazolarni aniqlashda qo‘llaniladi. Savdo korxonasida esa ma’lum bir tovar oborot miqdori uchun sarf etilgan ish vaqtida, ish soati, ish kuni, ishchi kuchi va hokazoni aniqlashda kerak bo‘ladi. Vaqt o‘lchov birligi xodimlar bilan mehnat haqi yuzasidan hisob-kitoblarni olib borishda ham ahamiyatlidir. Vaqt o‘lchov birliklari natura o‘lchov birliklari bilan birgalikda mehnat unumdorligini bildiradi

11.