Xom ashyoni kabul kilish, joylashtirish, saklash va uni ishlab chikarishga uzatish

Xom ashyoni saklash. Saklanayotgan xom ashyo uchun sistematik kuzatuv urnatiladi. Saklashga chidamsiz xom ashyo, ishlab chikarishga birinchi navbatda uzatiladi. Xom ashyo sifatining yomonlashuvi xolati yoki saklashda uz-uzidan kizish xolati kuzatilganda uning chidamliligini taʼminlovchi va bu xom ashyoni omuxta yem ishlab chikarishga kullash uchun zarur chora-tadbirlar utkaziladi. Sochiluvchan xom ashyoning (masalan, mineral kelib chikishli xom ashyolarning barcha turlari) baʼzi turlarini aralashtirish imkoni bulmasa, oddiy omborlarda urtasiga chegara (peregorodka) kuyiladi. Kiyin okuvchan xom ashyoni (kunjara, kepak va boshkalar) silosli omborlarda saklashda silos tubiga max moslama urnatiladi va bu moslama silosdagi maxsulot okimiga turtki buladi. Silosda saklanayotgan xom ashyo sistematik ravishda eʼtiborli nazorat kilinishi kerak, bu esa uning jipslashuvi va uz-uzidan kizishiga yul kuymaydi. Kunjara saklanadigan siloslar uning turli chukurligida temperaturani sistematik kuzatishga imkon beradigan termometrlar bilan kurollangan.
Bur, tuz va boshka mineral kelib chikishli xom ashyolar boshka turdagi xom ashyolardan ajratilgan xolda aloxida yopik binolarda saklanadi.
Tuzlarni saklashda shuni nazarda tutish kerakki, u namikib, shtukaturkani, beton devor va pollarni yemiradi. Shuning uchun tuz uchun muljallangan omborlar poli va devori yogoch taxtalar bilan koplanadi. Sutali makkajuxori atmosfera namligi tushmaydigan ayvonga yoki omborlarga joylashtiriladi va saklanadi. Sutali makkajuxorini bevosita yerda saklashga ruxsat berilmaydi.
Xom ashyo uchun muljallangan ombor binolari anik texnik va sanitar talablarni kondirishi kerak: sozlangan tomi, zich yopiladigan eshiklar, sillik yoriksiz polga; toshli, temir betonli xamda gishtli ombor devorlari kuruk, shtukaturkalangan, va okar suvlardan yaxshi izolyatsiyalangan bulishi, yogoch ombor devorlari esa zich va yoriksiz bulishi kerak. Barcha omborlarda devorlar oklangan bulishi kerak; pol tipidagi omborlarning barcha chikarish voronkalari ustidan vertikal ustunlar urnatiladi. Ombor derazalari oynalanganligini va ichki tomonidan tur va tur ushlagich bilan uralgan ligini; elektr chiroklari metal armaturalar zarbidan ximoyalovchi mustaxkam ximoya kalpoklariga ega ekanligini kuzatib borish lozim.
Omborlar perimetri buyicha tashki tomonidan 1,5 mdan kam bulmagan yulakka va xamda ega bulishi va bular xamma vakt toza va gaz xolatda saklanishi lozim. Barcha omborlarda xom ashyoni ombor ichida xarakatlantiruvchi, shuningdek uni ishlab chikarishga uzatuvchi mexanizatsiyalar bulishi kerak.
Omborlar xom ashyodan bushatilgandan keyin ularda yaxshilab mexanik tozalash amalga oshiriladi va bunda mos inventarlar (changyutgich, shvabra, chutka va b) bulishi kerak. Xom ashyoni silosga tukishdan oldin uning tubi va devorlari yaxshilab tozalanadi. Omborlarda tozalikni saklash va unga loy, zaxarli mikrofloralarni tashishni oldinini olish maksadida xar bir omborxonaning kirish eshigi oldida tushakcha, chutka va oyok kiyimini tozalash uchun supurgi bulishi kerak.
Xom ashyo temperaturasi va namligining, shuningdek atrof muxit temperaturasi va namligining oshishi bilan xom ashyoni saklash sharoitlari yomonlashadi. Sunʼiy kuritilgan kunjara va pichan ozukasini saklash sharoitlari ularni saklash buyicha ishlab chikilgan maxsus instruksiyaga binoan bir kancha uzgachilikka ega. Kunjara va shrot omuxta yemning amalda kullaniladigan barcha turi uchun asosiy xom ashyo turlaridan biri xisoblanadi. Kunjara va shrotning saklash jarayonidagi chidamliligini taʼminlash uchun ombor xonalar shamollatiladi. Shamollatish kuruk, sovuk xavoda, yaʼni tashki xavoning temperaturasi va nisbiy namligi omor xavosining mos kursatkichlaridan, past bulganda utkaziladi. Kunjara va shrot omborlari yonginga karshi inventarlar va ut uchirish vositalari bilan taʼminlangan bulishi kerak.
Moy ishlab chikarish jarayonida yukori temperaturali va past namli shrot olinadi. Bunday xolda shrot saklashga chidamsiz va xattoki tashish davrida namlikni jadal yutishi uz-uzidan kizish jarayonining rivojlanishiga, temperaturaning oshishiga olib keladi, bu esa uz-uzidan yonishiga, maʼlum sharoitlarda xattoki portlashga sabab bulishi mumkin.
Esda tutish kerak: issiklik manbai (shrot bulakchalarining kizishi, statik elektr toki uchkuni va b) mavjud bulganda shrot changi bilan xavo aralashmasi portlashi mumkin. Portlash sababi yopik sigimlarda (silos, bunker) shrot ajratib chikaradigan benzin buglarining mavjudligi sabab bulishi mumkin. Shuning uchun shrot kelib tushganda uning tarkibidagi benzin koldiklari mavjud bulsa, shamollatiladi. Shrotda ekstraksion benzin koldigi 0,1% dan ortik bulmasligi kerak. Shrotda benzin xidi kuzatilgan xolatda uni saklashga joylashtiridan oldin mexanizm zanjiri orkali shamollatish uchun utkaziladi. Shrot saklashga 35⁰S dan yukori bulmagan temperaturadan joylashtiriladi, yozda esa kunjara temperaturasi xavo temperaturasiga nisbatan 5⁰S dan oshmasligi kerak. Omborda barcha tashish mexanizmlari yaxshi germetik va bulishi va yaxshi aspiratsiya kilinishi kerak. Kunjara va shrotlarni pol tipidagi omborlarda, shuningdek balandligi 18 m dan yukori bulmagan siloslarda saklash mumkin.
Agar saklashda kunjara va shrot temperaturasi oshsa, ularni silosdan silosga xaydash yuli bilan sovutish lozim va uz-uzidan kizish uchogining xosil bulishiga yul kuyilmasligi kerak. Uz-uzidan kizish uchogi yuzaga kelganda uni bartaraf kilishning tezkor chora-tadbirlarni kullash zarur: ombordagi barcha ishlarni tuxtatish, barcha mashina va mexanizmlar ishi tuxtalishi, shuningdek aspiratsiyani uchirish, xizmat kiluvchi xodimlarni evakuatsiya kilish va tezda ut uchiruvchilar komandasini chakirish kerak.
Omuxta yem zavodlariga pichan uni jamoa xujaliklaridan taralarda (asosan kogoz xaltalar) yoki donador kurinishda tarasiz xolda kelib tushadi. Donador un metall yoki temirbeton siloslarda, shuningdek oddiy omborlarda saklanishi mumkin. Pichan uni mikdoridan boglik xolda sinflar buyicha va tayyorlov muddati buyicha omborga aloxida joylashtiriladi.
Pichan unini saklash jarayonida undagi karatin mikdori kamayadi. Notugri saklashda, yoruglikda, yukori namlikda va temperaturada bu jarayon tezlashadi. Shuning uchun pichan unini saklashga muljallangan omborxona binolari toza, nur tushmaydigan, isitilmaydigan, eshiklari zich yopiladigan bulishi kerak. Bundan tashkari pichan uni omborxonalari yonginga karshi xavfsizlik talablariga javob berishi, ombor binolari yonginga karshi brantmaueralar bilan ajratilishi, bu esa 1200 m kup bulmagan bir kavat maydonida bulishi va portlash yongin xavfi buyicha B guruxi ishlab chikarish kategoriyasiga mos kelishi lozim. Konveyerlarni utkazish uchun brantmauera devorlaridan teshiklar ochmaslik kerak. Pichan uni omborlari boshlangich yongin uchirish vositalari irish vositalari an bulishi shart.
Un namligi saklashga tushirishdan oldin 8-12% bulishi kerak.
Pichan uni omuxta yem zavodlariga ishlab chikarish jarayonida tasodifiy kolgan chuglangan bulakchalarning yonib ketish xavfining oldini olish maksadida uni tayyorlash vaktidan uch kun yetkazib beriladi.
Saklanayotgan pichan uni ustidan sistematik kuzatuv urnatiladi; temperatrua, namlik, karotinning mavjudligi tekshiriladi. Karotin mikdori past bulgan un birinchi navbatda sarflanadi. Saklashning 3-4 oyida karotinning katta mikdorining yukolishi kuzatiladi, keyinchalik bu jarayon yakinlashadi. Donador pichan unida karotinning jarayoni ancha sekinlashadi.
Donador pichan unini saklash uchun maxsus metal elevatorlar kullaniladi. Bunday elevator siloslariga granulalarni joylagandan sung katta bulmagan bosim ostida neytral gaz beriladi, kaysikim unda 1 % dan kup bulmagan kislorod mavjud. Bunday muxitda karotin ancha uzok muddatga saklanadi.
Balik va gusht suyagi unini saklashda uning tarkibidagi yog vakt utishi bilan buzilishini va taxirlanishini eʼtiborga olish kerak. Shuning uchun bu turdagi xom ashyoni uzok vakt, asosan yoz paytida uzok vakt saklash tavsiya kilinmaydi. Balik va gusht suyagi unini toza, kuruk xolda, yopik va salkin omborxonalarda shtabellar balandligi 12-14 katordan yukori bulmagan kogoz kopchalarda saklanadi.
Xom ashyoni kabul kilish va joylashtirish bilan boglik barcha operatsiyalar temir yul vagonlari va avtotransportlardan tezkorlik bilan bushatib olishni taʼminlashi kerak.
Bu maksadlar uchun kuvvati yuk aylanishi bilan aniklanadigan mexanizatsiyalashgan kurilmalar xizmat kiladi.
Temir yul vagonlariga ishlov berishni tezlashtirish maksadida unumdorligi 320 t/sut bulgan zavodlarda don uchun kabul kilish kurilmalariga ishlab chikarish unumdorligi 175 t/soat bulgan noriyalarni, unumdorligi 320 t/sut yukori bulgan zavodlar uchun - 350 t/soat ishlab chikarish unumdorligiga ega bulgan noriyalarni urnatish kabul kilingan. Donni avtomobil transportidan kabul kilish kurilmalari amalda avtobushatgichli oddiy don kabul kiluvchi punktlarning kabul kilish kurilmalaridan fark kilmaydi. Unli xom ashyo uchun ochik tipli, chukurlashtirilmagan yopik sigimli kabul kilish kurilmalari urnatiladi.
Unli xom ashyoni kabul kilishga muljallangan kurilma sxemasi 1-rasmda keltirilgan.

Kabul kilish kurilmalari vagon tashish vagonlarni xam bushatishga imkon beradi. Bu xolda xom ashyo bevosita beshta vintli konveyerga bushadi va bu yerdan yiguvchi lentali konveyerga uzatiladi. Undan xom ashyo noriyaga tushadi va bu noriya maxsulotni saklash uchun omborga beradi. Sillik poyali vagonlarni bushatishda xom ashyo mexanik lopatkalar yoki mexanik lopatkalar yoki mexanik yukchi-MGU yordamida vintli konveyerlarga uzatiladi.

Donlarni temir yuldan kabul kilish dontashuvchi-vagonlarni ishlov berishga xisoblangan bulishi kerak. Bunda bir vaktning vagonlarni kuzgatmasdan uzida jami uchta chikaruv kurilmasidan kuzgatmasdan chikishni taʼminlash kerak. Yukori unumdorlikka ega bulgan zavodlarda don xom ashyosini bushatish uchun VRg tipli vagonbushatgichlar kullaniladi, chunonchi buning kullanilishi ogir kul mexnatni tula rad etishga va vagonlarni bushatish vaktini sezilarli kiskartirishga imkon beradi.
Mineral kelib chikishli xom ashyo-bur, tuzlarni bushatishda MVS-4 mashinasi urnatiladi.
Bur, tuz saklanadigan poyali ombor oldiga vagon poli satxi darajasida kondus urnatiladi, kaysiki bundan mashina vagonga kiradi (agar ombor polining satxi vagon polining satxiga mos tushsa yana xma yaxshi). Xom ashyo bilan tula vagonni bushatish uchun elektrobushatgichlar ishlatiladi. Koplar omborning birinchi kavatida joylashadigan poddonlarga teriladi. Bushatib bulingandan keyin poddonlar koplar bilan birga elektrokaralar yordamida yukt liftlarida talab kilingan kavatga uzatiladi. Shuningdek lik tula xom ashyoni lentali konveyerlar yordamida xam bushatish mumkin. Kabul kilish nuktalari yakinida tozalikka rioya kilish kerak. Vagonni, avtomobilni bushatib bulgandan sochmalar tozalanib olinishni lozim.