Xorazm ma’mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар академияси минтақавий бўлими

 
UO’K 37.02 
BO'LAJAK MENEJERLARNING BOSHQARUV MADANIYATINI 
SHAKLLANTIRISHNING PEDAGOGIK XUSUSIYATLARI 
G.Sh.Umarova, oq’ituvchi, Namangan muhandislik qurilish instituti, Namangan 
 
Annotatsiya. 
Ushbu 
maqolada 
bo'lajak 
menejerlarning 
boshqaruv 
madaniyatini 
shakllantirishning pedagogik xususiyatlari haqida fikr yuritilgan. Pedagogik jarayonda 
qo'llaniladigan texnologiyalar tahlil qilingan. 
Kalit so’zlar: pedagogic vaziyat, texnologiya, rejalashtirish, pedagogic mahorat 
Аннотация. В данной статье рассматриваются педагогические особенности 
формирования управленческой культуры будущих менеджеров. Анализируются технологии, 
используемые в педагогическом процессе. 
Ключевые слова: педагогическая ситуация, технология, планирование, педагогическое 
мастерство. 
Abstract. This article discusses the pedagogical features of the formation of management 
culture of future managers. The technologies used in the pedagogical process are analyzed. 
Key words: pedagogical situation, technology, planning, pedagogical skills 
Bugun mamlakatimizda iqtisodiy rivojlanish o'zining yangi sifat bosqichiga ko'tarildi. 
Rivojlanishning tez sur'ati yangi iqtisodiy mentalitetning asosi bo'lgan yuqori darajadagi boshqaruv 
madaniyatini talab qiladi. Jamiyat ijodiy, tashabbuskor, mustaqil, bozor iqtisodiyoti sharoitida o'z 
qobiliyatini muvaffaqiyatli amalga oshiradigan va uning natijalari uchun javobgar bo'lgan odamlarga 
har doimgidan ham ko'proq ehtiyoj sezadi. 

---

XORAZM MA’MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI –11/3-2022__________ 
159
Har qanday pedagogik vaziyatning mohiyati unda qarama-qarshilik mavjudligida, uning 
rivojlanishi va hal etilishida. Shuning uchun har qanday vaziyat mohiyatan muammoli. Pedagogik 
vaziyat har doim o'ziga xosdir, u oldindan rejalashtirilishi yoki dars, imtihon, ekskursiya o'tkazish 
jarayonida o'z-o'zidan paydo bo'lishi mumkin. 
Muammoli vaziyat - bu allaqachon mavjud bo'lgan bilimlar va ishlab chiqilgan harakat usullari 
orqali maqsadga erishishning iloji yo'qligi sababli kognitiv ehtiyojni keltirib chiqaradigan holat. 
Bu qiyin vaziyat, kognitiv ziddiyatli vaziyat. Bu o'quv faoliyatini faollashtiradi, o'quvchilarning 
bilim faolligini, o'rganishga qiziqishini oshiradi. 
O'qishdagi qiyinchilik - bu o'quv sifatini oshirishga, o'quvchilarda qiziqish uyg'otishga, 
material haqida tushunchalarini yaxshilashga va yodlashni osonlashtirishga yordam beradigan eng 
muhim narsa. 
Muammoli vaziyat, agar u ma'lum bo'lgan va noma'lum bo'lgan narsalarni ajratib olishga imkon 
beradigan bo'lsa va uni hal qilishning konturlarini belgilab beradigan bo'lsa, u holda muammoga duch 
kelgan odam bilmagan narsalarini aniq bilgan taqdirdagina pedagogik ahamiyatga ega bo'ladi. 
Muammoli vaziyatlarni yaratish usullari quyidagilar: talabalarni hodisalarni, faktlarni nazariy 
tushuntirishga 
undash; talabalarning 
hayotiy 
vaziyatlari 
va 
o'tgan 
tajribasidan 
keng 
foydalanish; muammoli topshiriq natijasidan foydalanish shartlarini izlash; tahlil, sintez, 
umumlashtirish, tizimlashtirish va boshqa aqliy operatsiyalar uchun motivatsiya; taxminlar 
qilish; tushunarsiz deb taxmin qilingan faktlar bilan tanishish va h.k. 
Tarixiy jihatdan aniq vaziyatlar usuli 20-asrning boshlarida paydo bo'lgan. Garvard universiteti 
biznes maktabida (AQSh) o'sha vaqtga qadar menejerlar uchun yaratilgan yuristlarni tayyorlash 
texnologiyasining o'ziga xos transpozitsiyasi sifatida. Usulning asosiy xususiyati talabalar tomonidan 
presedentsiyalarni 
o'rganish 
edi, 
ya'ni. yuridik 
yoki 
biznes 
amaliyotidan 
o'tgan 
vaziyatlar. Talabalarning mustaqil ishlariga alohida urg'u berildi, uning davomida katta miqdordagi 
amaliy materiallar ko'rib chiqildi va tahlil qilindi. 
1910 yilda professor Kopeland birinchi bo'lib ishbilarmonlik hayotidan aniq vaziyatlarni tahlil 
qilish asosida talabalar munozarasi usulini qo'llagan. Birinchi amaliy tadqiqotlar to'plami u erda 1921 
yilda nashr etilgan (Garvard biznes maktabidagi Case Method). O'shandan beri Garvard biznes 
maktabi amaliy ishning etakchisi va asosiy advokati sifatida harakat qilmoqda. 
Ijodiy faoliyat uchun operatsiyalarning uch turi xarakterlidir: mantiqiy, intuitiv va evristik. 
Harakatlarning mantiqiy ketma-ketligi uni ta'riflash, uni hal qilish algoritmini tuzish 
mumkinligi sababli aniq belgilanadi. Ushbu turdagi harakatlarda yakuniy natija har doim 
kafolatlanadi. 
Harakatlarning intuitiv ketma-ketligi - bu ajralmas operatsiyalar majmuasi bo'lib, uning 
bajarilishini ba'zan ijodkorning o'zi ham tushuntirib bera olmaydi, lekin sezgi ichidagi asosiy narsa 
bu muammoni hal qilish uchun katta istak, ilmiy farosat va shaxsiy tajriba ko'rinishidagi hissiy 
moment asosida paydo bo'ladigan tushuncha. 
Amaliyotlarning evristik ketma-ketligi intellektual qobiliyatlarga asoslangan, masalan, tahlil 
qilish, taqqoslash, taqqoslash, ta'riflash, asosiy narsani ajratib ko'rsatish, asoslash, tizimlashtirish. 
Faol o'qitish usullarining bir necha tasnifi mavjud. An'anaviy tasnif ularni ikkita katta guruhga 
ajratadi (1-rasmga qarang). Birinchi guruh nazariy materialni idrok qilishni kuchaytirishga, mustaqil 
ravishda qayta ishlashga va o'quv va ilmiy ma'lumotni ko'paytirishga yo'naltirilgan holda tushunishga 
qaratilgan taqlidsiz usullardan iborat. Ushbu usullar guruhi o'quvchilarning muloqot qobiliyatlarini, 
tahliliy esa dalillarni shakllantirish, muammoni tushunishda o'z pozitsiyasini shakllantirish va uni hal 
qilishning ijodiy yo'llarini izlash qobiliyati shakllantiradi. Eng keng tarqalgani munozaralar, aqliy 
hujum, evristik suhbat, sinektika usuli, TRIZ (ixtirochilik masalalarini echish nazariyasi). 
Ikkinchi guruh - simulyatsiya usullari, bu mutaxassisning kelajakdagi haqiqiy faoliyatini 
modellashtirishni o'z ichiga oladi. Ular o'yindan tashqari (aniq vaziyatlarni tahlil qilish, tadqiqot 
vazifalari, ko'rsatmalarga muvofiq harakatlar) va o'yin (ishbilarmonlik, rol o'ynash, tashkiliy-faoliyat 
o'yinlari, mashg'ulotlar) ga bo'linadi. 
Bo’lajak menejerlarni boshqaruv madaniyati quyidagi kasbiy ahamiyatga molik sifatlarini 
ko‘rsatadi:

---