Xorazm ma’mun akademiyasi axborotnomаsi –10/1-2022 1 Ўзбекистон республикаси фанлар

139
 
XORAZM MA’MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI –10/4-2022 
 
 
Jamiyatni ijtimoiy va milliy ehtiyojlar asosida isloh kilish, yuksak insonparvarlik g‘ayalariga bog‘lik ekanligini 
hayot ko‘rsatib bugungi milliy ehtiyoj kasb o‘rganish muassalari oldiga shu nuqtai nazardan katta talablar ko‘ydi. 
Kasb ta’limnni kayta qurish sohaning mazmun, shakl va metodlariga butunlay yaigicha yondashuvni talab qilmoqda. 
Ta’lim jarayoniga hayotiy talablar asosida mukammallik, aniqlik, izchillik baxsh etish orqali, uning samadorligini 
oshirish yo‘llarini izlash pedagogika sohasining bugungi vazifasidir. 
Zamonaviy pedagogikaga, ta’lim modellariga shunday yondashuvlar ishlanmoqdaki, ular ishlab chiqarish-
texnologiya jarayoniga, ko‘zlangan maqsadlarga erishish kafolatini beradigan holda yondashish imkoniyatini 
yaratadi. 
Ta’lim texnologiyasi o‘qitish jarayoni samaradorligini oshirish muyyyan sharoitlarda loyixalashtirilgan 
natijalariga erishishini kafolatlash maqsadida g‘oyasi tashkil etiladi. Faoliyatga bunday yondashishning mohiyati-
ta’lim jarayonini tizimlashtnrishda uni detallar bo‘yicha unsurlarga bo‘lib tashlab maksimal darajada 
shakllantirishdan iborat. 
Tadqiqotlar jarayoni shuni ko‘rsatadiki, yangi pedagogik texnologiyalarga asoslangan zamonaviy ta’lim 
ana’anaviy ta’lim asoslari, ta’lim usullari va vositalari, uni tashkil kilish shakllari va natijalari bilan sezilarli darajada 
farq kiladi.
Texnologiya ta’limi jarayonida o‘quvchilarda iktisodiy tarbiyani shakllantirish metodikasini yoritishda 
ta’lim-tarbiya jarayonida yangi pegagogik texnalogiyalarni qo‘llab, zamonaviy ta’lim usullaridan (metodlaridan) 
foydalanish maqsadga muvofiqligini nazarda tutish kerak. 
Uqitish usuli-dars berishda belgilangan maqsadga erishish uchun ta’lim oluvchi va ta’lim beruvchining o‘zaro 
bog‘liq faoliyatini tashkil etishning tartibga solingan usulidir. Uslubiyot muayyan natijaga erishishni ta’minlaydigan 
muhim omillaridan biridir. Bu davrda ta’lim oluvchi u yoki bu ko‘nikmalarni bilish, uddalash va qadrlashni 
o‘rganadilar. Dars boshlangan davrda, muayyan masalada ta’lim beruvchi bilan ta’lim oluvchining fikrlash, qoidaga 
binoan, bir biridan farqli bo‘ladi. Shuning uchun, avvalo, o‘qituvchi o‘z izlanishlarini kashfiyotlarini ta’lim 
maqsadlarini ta’lim oluvchiga yetkazadi. Shakllangan uslubiyot ta’lim mazmunini ko‘zda tutilgan saviyada 
o‘quvchiga yetkazishni ta’minlaydi. Bu holda ta’lim beruvchi faoliyatini bilimlarni berish usullari, ta’lim 
oluvchining faoliyatini esa o‘rganish usullari tashkil etadi. 
Ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchining maqsadlari bir-biriga to‘gri kelgandagina birgalikda faoliyat olib 
borshni mumkin bo‘ladi. 
Ta’lim maqsadlari-ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchining birgalikdagi faoliyati asosida, o‘qitish vositalar yordamida 
amalga oshiriladi, usullar esa ularning amaliy ifodasini ta’minlaydi. 
Dars berish metodlari (usullari)-ta’lim beruvchining faoliyatini tashkillashtirish vositasi o‘qish usullari ta’lim 
oluvchiing faoliyatini tashkil qilishni aks ettiradi. 
Uning vazifasi o‘qitish qonuniyatlarini o‘rganish va ular asosida o‘qituvchilar faoliyatiga talablarning 
munosabatini aniqlashdan iborat. Boshqacha qilib aytganda, metodika-o‘qitishga quyiladigan talablar amalga 
oshiriladigan ma’lum usullar to‘plami demakdir. Texnologiya ta’limini o‘qitishda ikki vaziyatni-o‘qitishning 
nazariy yo‘naltirilganligi va o‘qitish metodikasini farq qilish zarur. 
O‘qitish metodikasi o‘rganilayotgan fanning nazariy mohiyatini o‘quvchiga yetkazish mumkin bo‘lgan pedagogik 
usullarni bartaraf etishi kerak, o‘qitish va tarbiyalash metodlari haqidagi ta’lim sifatida metodika-ta’lim va 
o‘qitishning dars berish usullari va shakllarining, mazmuni va masalalarining butun to‘plamini ishlab chiquvchi 
didaktika u.mumiy nazariyasining bir qismidan iborat. 
Metodika o‘qitilayotgan va o‘rganilayotgan u yoki bu fanning qonuniyatlari bilan bog‘liq bo‘ladi. 
Texnologiya ta’limini o‘qitish umumiy metodik talablari asosida olib boriladi. Shu bilan bir vaktda bu 
fanlarning har birini o‘qitish uchun o‘zining, ayni fan mazmunini aks ettiruvchi o‘ziga xos metodikasi ham zarur 
bo‘ladi. 
Texnologiya ta’limi darsida iqtisodiy tarbiyani shakllantirish metodikasi Bu borada ko‘plab boshqa tasniflar ham 
mavjud. Masalan, nemis olimi A.Klinberg o‘qishdagi hamkorlik shakllari sifatida monolog va dialog metodlarini 
ham ko‘rsatib o‘tadi. 
Monolog metodi 
Hamkorlik shakli 
Diolog metodi 
Ma’ruza 
Individual 
Suhbatlar 
Hikoya 
Guruh bilan 
Ko‘rsatuvlar 
Frontal 
Jamoa bilan 
qo‘llash o‘quvchilar faolligini oshirish bilim saviyasini oshirishi va bilimlarni mustaxkamlashni ta’minlashini 

---