Xorazmshohlar davlatida madaniy hayot Reja: Xorazmshohlar davlatining shahar va qishloqlari

Xorazmshohlar davlatida madaniy hayot

Reja:


1. Xorazmshohlar davlatining shahar va qishloqlari
2. Xorazmshohlar davlatida dehqonchilik, hunarmandchilik va savdo
3. Xorazmshohlar davlatida pul muomalasi
4. Xorazmshohlar davlatida adabiy hayot
5. Ilm-fan ravnaqi
6. Madrasalar va kutubxonalar
7. Xorazmshohlar davlatida madaniy hayot



Хоrаzmshоhlаr dаvlаtining shаhаr vа qishlоqlаri

Mo’g’ullar istilosi arafasida Xorazmshohlar davlatida ko’plab shaharlar mavjud edi. Har bir shahar o’rtasida yana bir shahar bo’lgan. Kichik

shaharning o’rtasi ko’handiz deb atalgan. Kichik shaharlarni shahriston (madinat us-sug’ro) deb ataganlar. Uning atrofi devor bilan o’ralgan va bir necha darvozalari bo’lgan. Shahriston atrofida katta shahar (madinat ul-kubro) bo’lib, u ham devor bilan o’ralgan va bir qancha darvozalari bo’lgan. Katta shahar atroflarida esa uzumzor va mevali bog’lar, ularning tevaragida esa ekinzorlar bor edi.
Movarounnahr va Xuroson aholisi tilida ko’handiz eski qal’a ma’nosini anglatgan. Samarqand, Buxoro, Balx, Marv kabi shaharlarning o’rtasidagi balandlikda ko’handizlar, ya’ni eski qal’alar qad ko’targan.
Xorazmshohlar davlatining poytaxti Gurganj shahri edi. Zakariyo Qazviniyning yozishicha, Gurganj Jayhun daryosi bo’yidagi katta, aholisi ko’p shahar bo’lgan. Arab geograf olimi va sayyohi Yoqut Hamaviy: “Men Gurganj kabi buyuk, boy va go’zal shaharni ko’rmadim”, deb yozgan edi. Shahar ayniqsa sulton Takash va Alouddin Muhammad davrida yuksaldi. Xorazmshohlar o’z poytaxtini obod va farovon bo’lishi uchun g’amxo’rlik qilganlar. Tarixiy manbalarda Gurganj shahridagi Takura va Maydon mahallalari, Qobilon darvozasi nomlari esaga olinadi.
Amudaryoning ikkala sohilida joylashgan Gurganj shahri daryodan to’g’on bilan ajratilgan edi. Mo’g’ullar kelgach, to’g’onni buzib, shaharni suvga bostirganlar. Yetti oylik qamal vaqtida ham shahar ancha vayron bo’lgan. Bu yerdagi obidalardan faqat Najmiddin Kubro, sulton Takash maqbarasi omon qolgan.
Manbalarda Xorazm vohasining boshqa shaharlari ham tilga olingan. Ardaxushmisan (Xushmisan) bozorlari gavjum va aholisi ko’p shahar bo’lganligi qayd etilgan. Yoqut Hamaviy bu shaharga 1219 yil dekabr oyida mo’g’ullar istilosidan oldin kelgan edi. Uning yozishicha, o’sha yili qattiq sovuq bo’lib, daryo muzlagan va sayyohlar tushgan kema yurolmay qolgan edi.