Xorijiy tillar va gumanitar fanlar fakulteti

Bir o'lchovli oppozitsiyalar. Bunda bir oppozitsiya a’zolariga xos bolgan belgïlar yig‘indisi shu sistema tarkibidagi boshqa oppozitsiyalarning a’zolarida uchramaydi. Masalan: (p-b)dagi lab-lab, portlovchi belgisi (t-

4. 
   da yo‘q, (t-d)dagi «til oldi, portlovchi» belgisi (k-g)da yo'q, (k-g)dagi «til orqa, portlovchi» belgisi (s-z)da yo‘q, (s-z) dagi «til oldi-dental, sirg‘aluvchi» belgisi (sh-j)da yo‘q, (sh-j)dagi «til oldi-tanglay, sirg‘aluvchi» belgisi (ch-dj)da yo‘q. Shuning uchun (p-b) oppozitsiyasi tarkibida uchinchi a’zo uchramaydi. Bu xususiyat «jarangli-jarangsiz»lik farqlanish belgisi asosida uyushib kelgan korrelatsiya (tagsistema) tarkibiga kirgan barcha juftliklarga xos.
   

Bir o‘lchovli oppozitsiyalar ba’zan «bilateral oppozitsiyalar» deb ham nomlanadi [103, -282, -369].

2. 
   Ko‘p o‘lchovli oppozitsiyalar. Bunda bir oppozitsiya a’zolaridagi belgilar shu sistemadagi boshqa oppozitsiya tarkibiga kiruvchi fonemaga ham xos bo‘ladi. Masalan: (b-d)dagi «portlovchi-jarangli»lik belgisi (d-g)dagi «g» fonemasida ham bor (b-d-g), (p-t)dagi «portlovchi-jarangsiz»lik belgisi esa (t-k)dagi «k» undoshida ham mavjud (p-t-k).
   
3.