Xulq-atvor iqtisodiyoti reja: Xulq-atvor iqtisodiyoti mohiyati

Xulq-atvor iqtisodiyoti
REJA:


1. Xulq-atvor iqtisodiyoti mohiyati.
2. Xulq-atvor iqtisodiyoti va inson faoliyati iqtisodiyoti.
3. Xulq-atvor iqtisodiyotda harakat afzalmi yoki barqarorlik.
4. Inson faoliyati iqtisodiyotining ratsionalligi.
5. Ratsional cheklash va istiqbollik nazariyalari.

Iqtisodiyot nima? Odatda iqtisodiyot qanday qilib pul topish yoki undan tejamkorlik bilan foydalanishni o’rganadi. Xulq-atvor iqtisodiyoti esa shu iqtisodiyotning bir qismi bo’lib, u iqtisodiy bilimlar orasida alohida ahamiyat kasb etadi. Shu bois, xulq-atvor iqtisodiyotini o’rganishga alohida e’tibor qaratish lozim. Xulq-atvor iqtisodiyotiga ta’rif berishdan oldin, iqtisodiyotning ta’rifi keltirib o’tish maqsadga muvofiqdir

Iqtisodiyot – bu cheklangan resurslar sharoitida ularni optimal taqsimlash yoki foydalanishni o’rganadi. Bu yerda cheklangan resurslar sifatida yer, neft, oʻsimlik va hayvonlar, atrof-muhit, insonning vaqti va mehnati hamda boshqa resurslar nazarda tutilmoqda. Taqsimlash tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqarish usulini, shuningdek, tovarlar kimga taqsimlanganligini va har bir kishi qancha iste’mol qilishini ifodalaydi

Iqtisodiyot – bu cheklangan resurslar sharoitida ularni optimal taqsimlash yoki foydalanishni o’rganadi. Bu yerda cheklangan resurslar sifatida yer, neft, oʻsimlik va hayvonlar, atrof-muhit, insonning vaqti va mehnati hamda boshqalar resurslar nazarda tutilmoqda. Taqsimlash tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqarish usulini, shuningdek, tovarlar kimga taqsimlanganligini va har bir kishi qancha iste’mol qilishini ifodalaydi

Taler va uning izdoshlari shuni ko'rsatdiki, odamlar har doim ham o'zlarini standart nazariya belgilaganidek tutishmaydi. Masalan, iqtisodiy jihatdan oqilona agentlarning klassik kontseptsiyasidan farqli o'laroq, haqiqiy odam turli xil manbalardan (ish haqi, investitsiya daromadi, lotereyada yutish va hk) olingan bir xil pul mablag'lariga nisbatan har xil munosabatda bo'ladi va ko'pincha o'z xarajatlarini taqsimlaydi. daromad manbalariga qarab. Muntazam daromadlar ko'pincha zarur narsalarni sotib olish uchun, tartibsiz daromadlar esa ko'pincha ko'ngil ochish va hashamatli mahsulotlar uchun ishlatiladi. Bundan kelib chiqadiki, aynan bir xil daromadga ega, ammo turli xil manbalarga ega ikki kishi pulni har xil yo'llar bilan sarflaydi va tejaydi - xulq-atvor iqtisodiyoti qanday qilib bashorat qilishi mumkin. Shunga ko'ra, iqtisodchilar (va boshqa manfaatdor tomonlar) daromadlarning miqdori to'g'risida emas, balki ularning tuzilishi to'g'risidagi ma'lumotlardan taxminiy qiymat to'g'risida qo'shimcha bilimlarni olishlari mumkin.
Taler buni "aqliy hisob" deb atagan. Ushbu nazariya shuni ko'rsatadiki, odamlar o'zlarining shaxsiy byudjetlarini taqsimlashda hech qanday oqilona qarorlar qabul qilmaydilar: masalan, kredit kartochkasida pul sarflaydilar va shu bilan bir qatorda tejamkorlik zaxirasini saqlab qoladilar, garchi Homo iqtisodiyus qarzni to'lash uchun kechiktirilgan mablag'lardan foydalanishi mantiqan to'g'ri bo'ladi. Savdoda odamlar ko'pincha foydalanmaydigan narsalarini keyinchalik sotib olishadi va hokazo.
To'g'ri qarorlarni qabul qilishga turtki
Xulq-atvor iqtisodiyotining asosiy xususiyati insonni bilishga asoslangan holda turli sohalarda - ta'lim va sog'liqni saqlashdan tortib to jamoat xavfsizligi va aholi uchun moliyaviy mahsulotlarga oid siyosiy qarorlarni to'g'rilashga intilishi edi. 2008 yilda Taler Garvard yuridik fakultetining Kass Sunshteyn, Nudj: Sog'liqni saqlash, boylik va baxt haqidagi qarorlarni takomillashtirish bilan hamkorlik qildi, bu iqtisodiy eng yaxshi sotuvchiga aylandi. Taler va uning kitobi o'sha paytdagi Angliya Bosh vaziri Devid Kemeronga shunchalik ta'sir ko'rsatdiki, u 2010 yilda odamlarni o'zlari va jamiyat uchun eng yaxshi qarorlarni qabul qilish uchun "siljitish" uchun maxsus guruh tuzdi.
Taler va Sunshteyn o'zlarining majburlash kontseptsiyasini ("yalang'ochlash") paradoksal ko'rinadigan atama - "libertarian paternalizm" bilan to'g'ri tanlovga chaqirishdi. Agar siyosatchilar fuqarolarni tanlash erkinligini cheklamagan holda kerakli iqtisodiy yechimga ega bo'lishni istasalar, ularni sukut bo'yicha taklif qilingan variant orqali ularni to'g'ri yo'nalishga surishlari kerak. Masalan, pensiya tejashni rag'batlantirish uchun ishchilarni bunday tizimga avtomatik ravishda o'tkazish yaxshiroqdir va rozi bo'lmaganlar aniq tarzda rad qilishlari kerak. Agar siz odamlarga ikkita variant o'rtasida faol tanlov taklif qilsangiz, ular "boricha qoldiring" variantini tanlash yaxshiroq, chunki u yaxshiroq bo'lgani uchun emas, balki odamlar vaziyatni saqlab qolish tarafdori bo'lgan "bilim tarafkashlik" (tarafkashlik) moyilligi tufayli.
Taler - "xatti-harakatlar g'oyalarini eng qiyin ijtimoiy muammolarga tatbiq etishni" maqsad qilgan Amerika nodavlat notijorat tashkilotining g'oyalari bo'yicha ilmiy maslahatchi.
Richard Taler bir necha yil oldin iqtisodiyot bo'yicha Nobel mukofotining doimiy nomzodiga aylandi. Ammo u ilmiy faoliyatini boshlaganida, u akademik hamjamiyat tomonidan ko'proq begona va chetda qolgan odam sifatida qabul qilindi, deb eslaydi hamkasbi va hammuallifi Kass Sunshteyn. Talerga Chikago universitetidan joy berilganda, 1990 yil iqtisodiyot bo'yicha Nobel mukofoti sovrindori Merton Miller u haqida shunday degan edi: "Har bir avlod o'z xatosidan o'tishi kerak". Va taniqli amerikalik sudya, huquqshunos va iqtisodchi Richard Pozner yuziga qarab: "Siz mutlaqo ilmiy emassiz!"
2016 yil may oyida allaqachon taniqli iqtisodchi bo'lgan Taler ta'kidlagan: "Xulq-atvor iqtisodiyotiga ilmiy inqilob sifatida munosabatni to'xtatish vaqti keldi - bu shunchaki Adam Smit tomonidan ixtiro qilingan va kuchli statistik vositalar va ma'lumotlar to'plamlari bilan to'ldirilgan ochiq intuitiv intizomga qaytish". ...
Psixologiya va iqtisod chorrahasida ishlaydigan olimlarga tez-tez Nobel mukofoti berilmaydi, deydi RANEPA kognitiv tadqiqotlar laboratoriyasi rahbari Vladimir Spiridonov. Undan oldin psixologlarga iqtisod bo'yicha mukofot berilgan ikki holat bo'lgan, deb eslaydi u. 1978 yilda Herbert Saymon buni tadbirkorlar tomonidan iqtisodiy qarorlar qabul qilish bo'yicha olib borgan tadqiqotlari uchun qabul qildi - u avval kompaniyani nafaqat maksimal foyda olish uchun charxlangan tuzilma, balki "munosabatlar tarmog'i va uning a'zolari tayyorligi bilan birlashtirilgan jismoniy, shaxsiy va ijtimoiy tarkibiy qismlarning moslashuvchan tizimi" deb ta'rifladi. hamkorlik qilish va umumiy maqsadga erishish uchun harakat qilish. " Psixologiya va iqtisodiyot kesishmasidagi Nobel mukofotining yana bir misoli - 2002 yilda Daniel Kannemanning taqdirlanishi, deya ta'kidlaydi Spiridonov. Kahneman bu mukofotni psixologik tadqiqotlardagi g'oyalarni iqtisodiyotga, xususan "noaniqlik sharoitida odamlarning fikri va qarorlar qabul qilish masalalariga bag'ishlanganligi" uchun oldi, - deya tushuntirdi Nobel qo'mitasi. Kahneman odamlarning qarorlari "standart iqtisodiy nazariya tomonidan bashorat qilinganlardan muntazam ravishda chetga chiqishi mumkin" degan xulosaga keldi. Shu bilan birga, shu vaqtning o'zida mukofotni "muqobil lavozimlarda turgan" Vernon Smit qabul qildi va iqtisodiyot faqat iqtisodiy qonunlarga muvofiq ishlashini ta'kidladi, deya ta'kidlaydi Spiridonov.
Taler o'z nazariyalarida qarorlarni makroiqtisodiy darajada yoki yirik sanoat korxonalari darajasida emas, balki tushuntiradi, deydi Spiridonov. Mikroiqtisodiyot oilaviy byudjetga qadar. «Masalan, Taler aqliy buxgalteriya hisobi (o'z pulingizni rejalashtirish hisobi) haqiqat sifatida tashkil etilganligini ko'rsatdi. Alohida xarajat moddalariga bo'linish mavjud, ular bir-birining ustiga chiqmaydi va agar ular bir-birining ustiga chiqsa, o'lik xatolarga olib keladi. Agar bitta maqola to'liq sarflansa, odam bir maqoladan ikkinchisiga pul o'tkazishni osonlikcha amalga oshirmaydi, lekin bu "boshqacha" pul ekanligiga ishonadi ", deb ta'kidlaydi Spiridonov.