Xvi bob. Evolyutsion ta’limotning amaliy va nazariy ahamiyati

boshlang‘ich omillaridan

hisoblangan mutatsiya jarayoni, populatsiya to‘lqini, alohi-dalanish, tabiiy tanlanishning har birining «bosimi» evolyu-tsiyani vujudga keltiradi, deb talqin qiladilar. Bu omillarga ba’zilar duragay (kombinativ) o‘zgaruvchanlikni ham kirita-dilar. Bunday tasawurlar albatta evolyutsiya omillari sonini kamaytiradi, ulaming ta’siriii teng qiymatli qilib qo‘yadi va oqibatda qo‘yilgan muammoni soddalashtiradi. Bulardan tashqari,

yuqoridagi tasawurlarda hayvonlarning xatti-harakati, fenotip, populatsiya tuzilishi, har xil urchishning roli evolyutsiya jarayonida tegishli baholanmagan. Tabiiy tanlanishni evolyutsiyaning boshlang‘ich omillariga kiritish ham munozaraga sabab bo‘lmoqda. Bularning hammasi

evolyutsiya omillarini klassifikatsiyalash evolyutsion nazari-yada dolzarb muammo ekanligidan dalolat beradi. Ba’zi olimlar tabiiy tanlanishni evolyutsiyaning bosh-lang‘ich omillariga kiritib bo‘lmaydi, chunki u boshqa omillardan alohida bo‘lsa ham, ularning ta ’sirini birlashti-ruvchi mexanizmi deb uqtiradilar. Yashash uchun kurashni evolyutsion omillari qatoriga kiritish lozimligi haqida ham fikr bildirilmoqda. Shu munosabat bilan I. Shmalgauzen evolyutsiyaning genetik-matematik nazariyasini qattiq tan-qid qiladi va bunday tadqiqotlar evolyutsiya mexanizmini ochib bermasligi, uning qonuniyatlarini to ‘lig‘icha ifoda eta olmasligi, chunki unda yashash uchun kurash tushun-chasi diqaat-e’tibordan chetda qolganligini, tabiiy tanlan-