Ялпиздошлар Lamiасeае (Лабгулдошлар-Labiatae)

ISh TARTIBI VA TOPShIRIQLAR. 
Gerbariylardan foydalanib, oilaning morfologik tuzilishini, ya'ni poyaning 4 
qirraligiga, poyada barglarning qarama-qarshi yoki xalqasimon joylanishiga, 
gulining noto‘g‘ri tuzilishiga, tukchalar bilan qoplanishiga e'tibor bering. 
Oilaning keng tarqalgan vakillaridan oq lamium, yalpiz, kiyiko‘t, tog‘rayxon 
kabi o‘simliklari misolida, gul va meva tuzilishini o‘rganing. Ularni aniqlagich 
yordamida bir-biridan ajrating.
Rasmlarini chizib oling. 

Ca
(4)-(5) 
Co
(5)
A
4,2 
G
(2)
Oilaning umumiy gul formulasini tuzing, 3. Quyidagi oila vakillarining 
lotincha va o‘zbekcha nomlarini yozing.Lamium album –oq lamium, Mentha – 
yalpiz, Salvia –movrak. Ziziphora –kiyiko‘t, Ocimum –Rayhon, Dracocephalum-
bo‘znoch, Origanum –Tog‘rayhon, Melissa-limono‘t, Thymus – Tog‘jambil, 
Phlomis-qo‘ziquloq, Leonurus – Arslonquloq. 

---

Мураккабгулдошлар-Compositae
(Астрадошлар-Asteraceae) 
 

Эрмон шувоқ (Artemisia absinthium L.).

 

---

QOQIDOShLAR (MURAKKABGULDOShLAR) OILASI-ASTERACEAE (COMPOSITAE) 
 
Mavzuning maqsadi: Oilaning morfologik tuzilishini, hayotiy shakllarini, tarqalishini, keng tarqalgan 
vakillarini lotincha nomlarini va ahamiyatini o‘rganish.
KЕRAKLI JIHOZLAR; gebariylar, o‘simliklar aniqlagichi, rasmlar, jadvallar, fiksatsiya qilingan gullar, 
mevalar, lupa, pintset, preparoval nina va boshqalar. 
Morfologik ta'rifi; Bu oilaga kiruvchi o‘simliklarning vakillari er yuzining deyarli hamma joyida 
uchraydi. Oilaning 1000 ga yaqin turkum va 25000 turi ma'lum. Ularning ko‘pchiligi o‘tlar, ba'zan chala buta, 
kamdan-kam hollarda daraxtsimonlari ham uchraydi. Barglari oddiy, poyaga asosan ketma-ket, ba'zan qarama-qarshi 
yoki halqa bo‘lib joylashgan. Barg yaprog‘ining shakli har xil yon bargchasiz. Gullari to‘pgulli bo‘lib, savatchada 
joylashgan. Savatcha sirti bir qator yoki bir necha qator bo‘lib tuzilgan o‘rama bargchalar bilan qoplangan. Savatcha 
yassi, bo‘rtgan yoki botiq gul o‘rni atrofida hosil bo‘ladi. Gul o‘rni silliq yoki pardasimon, qiltiqli ba'zan tukli bo‘lishi 
mumkin. Savatchada hosil bo‘lgan gullarni soni bittadan tortib, ba'zan bir nechtagacha boradi. Ular ikki jinsli, bir 
qismi ayrim jinsli yoki pushtsiz (chanchi va urug‘chilar rivojlanmagan) bo‘ladi. Gulkosacha bargi reduktsiyalanib, 
oddiy yoki patsimon tuklarga, goxo qiltanoqlarga aylangan.Bular mevada saqlanib qolib, keyinchalik, urug‘larning 
shamol yordamida tarqalishiga xizmat qiladigan popuk (ukpari) yoki kokillarga aylanadi. Gultojbarglari hamisha 
tutash holda bo‘lib, to‘g‘ri yoki noto‘g‘ridir. 
Changchilari 5ta, chang iplari erkin bo‘lib, chang xaltachalari birikkan holda naycha hosil qiladi. Urug‘chisi 
1ta, ikkita mevabargchadan iborat. Tugunchasi ostki, bir uyali. Mevasi pistacha. 
Oila vakillari gultojbarglarining tuzilishiga qarab, 4ta toifaga bo‘linadi.