Yarimo’tkazgichlarning yana bir muhim xususiyati ular elektrik o’tkazuvchanligining temperaturaga o’ta sezgirligidir

Berkituvchi kontaktning Volt-Amper xarakteristikasi

Volt —Amper xarakteristika uchun quyidagi ifodani olamiz:

(12)

Berkituvchi kontakt yo’qolib ketmasligi uchun, tashki kuchlanish kontakt potentsiallar ayrimasidan kichik bo’lishi kerak, ya’ni u holda uchun bo’lganligi uchun (13) maxrajdagi birni hisobga olmasak bo’ladi.

Bundan tashqari ekanligini hisobga olsak (12) ni

quyidagicha yozish mumkin

Bu formuladan Ye₀ quyidagiga teng

(14)

(15)

Demak, teskari tokV^1/2ga proportsional ravishda o’sib borar ekan.

Yarimo’tkazgich p —tip bo’lsa ham, shu qonuniyatni olamiz.

Harakatchanligi katta bo’lgan yarimo’tkazgichlarda masalan, germaniy, kremnielementlarida, berkituvchi qatlamning kengligi bilan erkin yugurish yo’li bir

—biriga yaqin bo’lganligi uchun, diffuzion nazariya kuchga ega emas. CHunki, zaryad tashuvchilar berkituvchi qatlamda deyarli to’qnashmasdan o’tib keta oladi.

Bu ikki elektrodli elektron lampalardagi katoddan chiqayotgan elektronlarning vakuumda hech qanday to’qnashsiz anodga tushishi bilan o’xshatish mumkin.

SHuning uchun berkituvchi qatlamda zaryad tashuvchilarning sochilishini hisobga olinmaydigan nazariyani diod nazariyasi deb yuritiladi.

Bunday nazariya birinchi marta 1942 yili Bete tomonidan taklif qilingan. Bu nazariyani asosan kontaktdan o’tayotgan zaryad tashuvchilar oqimi faqat potentsial to’siqqagina bog’liq bo’lib, qatlamning kengligiga va zaryad tashuvchilarining qatlamdagi taqsimotiga bog’liq emas. Kinetik energiyasi potentsial to’siqni singib o’tishga yetarli bo’lgan elektronlar kontaktdan o’tayotgan tokda ishtirok eta oladi. Potentsial to’siqning balandligi kontakt potentsiallar ayrimasi bilan tashqi kuchlanishning algebrik yig’indisiga teng bo’ladi.

(16)

BuifodakontaktningVolt —Amperxarakteristikasini beradi.

Ko’rinib turibdiki agar V>0 bo’lsa, kontaktdan o’tayotgan tok kuchlanishga ekspotentsial bog’langan holda o’sib boradi. Tashqi kuchlanish V<0 bo’lsa, V ning absalyut qiymatidan ortgandan so’ng to’yinish hodisasi yuz berib, kontaktdan o’tayotgan tok tashqi bog’liq bo’lmay qoladi.

Demak to’g’ri yo’nalishda kontaktdan o’tayotgan tok tashqi kuchlanishining ortishi bilan tez ortib borsa, teskari yo’nalishda o’zgarmas qiymatga erishib, so’ngra ortmay qolar ekan.

Diffuzion nazariyada xam, diod nazariyasida ham, to’g’ri tok kuchlanishga bir xil bog’langan bo’lib, teskari tok esa diffuzion nazariyasida V^1/2da proportsional ravishda o’sib borsa, diod nazariyasida — to’yinish tokiga intilib boradi.

Bu nazariyalarining qaysi biri kuchga ega ekanligi, berkituvchi qatlamning qalinligiga bog’liq bo’lib, «qalin» qatlamlarda diffuzion nazariya qo’llanilsa,

«yupqa» qatlam uchun diod nazariyasi qo’llaniladi. (6 —rasm).

Metall—yarimo’tkazgich kontaktning Volt—Amper xarakteristikasi ko’rsatilgan.

6-rasm. Metall-yarimo’tkazgich kontaktining volt- amper xarakteristikasi.

5.