Yengil atletika tarixi va O’zbekistonda rivojlanishi

Yengil atletika tarixi va O’zbekistonda rivojlanishi

Tayyorladi: IM-70/22 Kushmatov Otabek

Reja: 1. Yengil atletika umumiy tarifi 2. Yengil atletika tarixi 3. Yengil atletika turlari 4. Yengil atletika O’zbekistonda rivojlanishi

Yengil atletika -yunoncha «atletika» so’zidan olingan bo’lib «mashq», «kurash», «bellashuv» degan ma’noni beradi. Yengil atletika bilan shug’ulanadigan va xalqaro musobaqalarda qatnashadigan sportchilarni atletlar deyiladi.

1. Yengil atletikaning paydo bo'lish sanasi miloddan avvalgi 776 yilga to'g'ri keladi. O'shanda qadimgi Yunonistonda Olimpiya o'yinlarida birinchi yugurish musobaqalari bo'lib o'tdi. 2. Yengil atletikada pastdan start olish har doim ham bo'lmagan. 1887 yilgacha start oldidan yuguruvchilar shunchaki buyruqni kutishgan. Sprinter Sherill kenguruning harakatini kuzatib, yangi holatni taklif qilganda, hammasi o'zgarib ketdi. 3. 1936 yilda Berlindagi Olimpiya o'yinlarida yaponiyalik sportchilar Syuxey Nisida va Sueo Oe bir xil natijani namoyish etishdi va ikkalasi ham ikkinchi o'rinni egalladi. Ammo Yaponiya sport federasiyasi Oeni bronza medali bilan taqdirladi. Uyga qaytgach, sportchilar medallarini eritishdi va yangi kumush-bronza medallarini yasashdi.

Yengil atletika tarixi

Yengil atletika turlari Yengil atletika — sportning eng ommaviy turlaridan biri. Yengil atletikada 50 dan ziyod mashqlari bor, ulardan 48 tasi Olimpiada oʻyinlari dasturiga kiri-tilgan.

Sportcha yurish — yengil atletika turi; odatdagi yurishdan tik holatda tayanilayotgan oyoqni, albatta, toʻgʻri qolda, tizzani bukmasdan yurish bilan, yugurishdan — harakatning betayanch bosqichi boʻlmasligi (tovonni bosish shartligi) bilan ajralib turadi. Syu. tezligi odatdagi yurishdan 2—2,5 baravar yuqori boʻladi, bunga katta (105— 115 sm) va teztez (minutiga 180—200 ta) qadam tashlash bilan erishiladi. Musobaqalar stadion yoʻlkasida va asfalt yoʻllarda oʻtkaziladi. Erkaklar 10–50 km (rasmiy xalqaro musobaqalarda — 20 va 50 km), oʻsmirlar — 3– 10 km; ayrim mamlakatlarda ayollar — 3–20 km masofada musobaqalashadilar. Syu. musobaqalari 19-asr 2-yarmida avval Buyuk Britaniyada, keyin Kanada, AQSH, Shvetsiya, Fransiya, Germaniya va boshqa mamlakatlarda oʻtkazila boshladi. 1908-yildan Olimpiada oʻyinlari dasturiga kiritildi.

Sakrash turlari

sakrash
balandlika
uzoqlika
Langarcho’p bilan
Uch hatlab

• yugurish, yadro irg’itish, ko’pkurash va h.k turlari mavjud.

uloqtirish
Nayza
bosqon
lappak

Yengil atletika O’zbekistonda rivojlanishi

• 1916 yilda Farg’ona (Skoblev) shahriga yugurish bo’yicha Rossiyada mashhur bo’lgan Lev Barxash keladi, u yengil atletikada ishqibozlari to’garaklarini tuzib, ular bilan birgalikda Marg’ilon soy (Mustaqillik ko’chasi) qirg’og’idagi velosiped sporti bo’yicha mashqlar va poyga o’tkaziladigan o‟yingohni qayta qurib yugurish uchun moslashtiradi, 280 metrlik Yugurish yo’liga quradi va hatto, sakrash uchun qo’ndoqlar o’rnatilgan. U paytlarda shaharlarda yengil atletika to‟garaklarida, asosan, katta yoshdagi, juda oz odamlar qatnashganlar. U ham bo’lsa, sport ishqibozlari jamiyatlari, xususiy sport klublari va skautlar tashkilotlari a’zolari bo’lgan. 1918-1920 yillardan boshlab jismoniy tarbiya va sportning ommaviy rivojlanishiga katta e’tibor beriladi. Turkiston respublikasi xalq ta’limi komissariyati qoshida 1919 yilda sport kollegiyasi (kengashi) tuziladi

O’zbekiston terma jamoasi birinchi marta 1994 yil Xirosima shahrida (Yаponiya) XII Osiyo o’yinlarida 11 sportchi bilan ishtirok etib 3 ta oltin S.Munkova balandlikka sakrash, O.YArigina nayza otish, R.G’aniev o’nkurash, 2 ta kumush V.Parfenov nayza otish, O.Veretelnikov o’nkurash va 3 ta bronza K.Zaysev nayza otish bo’yicha sovrindor bo’ldilar. 1999 yil Bangkokda (Tayland) XIII Osiyo o‟yinlarida 13 ta atletikachilarimiz ishtirok etib 2 ta oltin S.Voynov nayza otish, O.Veretelnikov o’nkurashda, 2 ta kumush A.Abduvaliev bosqon uloqtirishda va 4x100 m estafetada ayollar o‟rtasida g‟alabaga erishgan. Osiyo o’yinlari va chempionatlarida (1993-2000) o‟zbekistonlik sportchilar 7 ta oltin 13 ta kumush va 7 ta bronza medalini qo’lga kiritdilar. O‟zbekistonlik yengil atletikachilari IV Jahon chempionatida 1993 yil Germaniyaning Shtutgart shahrida 7 ta sportchi, 1993 yili SHvesiyani Geteborg shahrida 8 ta sportchi ishtirok etishdi. 1997 yili Afinada 7 ta sportchi bilan qatnashdilar. Ularga davlatimiz tomonidan medallar bilan taqdirlandilar. 2001-2002 yillarda: Jizzax shahrida o‟tkazilgan «Barkamol avlod» 2001 y.