«Yengil sanoat texnologiyalari» fakulteti «To`qimachilik va yengil sanoat texnologiyasi»

GIDRAVLIK YOKI pnevmaTIK?

Gidravlik va pnevmatik presslar bir xil sifatda bir xil funktsiyalarni bajarishi mumkin. Ikkalasi ham bosim uzunligini yoki bosim bosimini o'zgartirish uchun sozlanishi mumkin. Ikkalasi ham umumiy tonnajga ega va ularni bosish davomida har qanday ‘ozitsiyaga ega, Tercihen mexanik presslar. Ikkalasi ham shoshilinch vazifalarni bajarishi va murakkab vazifalarni mos ravishda o'zgartirish bilan shakllantirishi mumkin.
Ularning orasidagi asosiy farq ularning tezligidadir. ’nevmatik presslar gidravlik presslarga qaraganda ancha tezroq va bu ishni tezroq va samaraliroq bajaradigan ko'‘lab ishlar mavjudligini anglatadi. Biroq, bu ularni gidroformatsiya yoki boshqa ishlarga zo'rg'a moslashtiradi, bu erda gidravlik pressning ‘ast tezligi afzallik hisoblanadi. Xizmat ko'rsatishda ham farqlar mavjud. Gidravlik presslar ko'‘roq ‘arvarish qilishni talab qiladi va shu maqsadda ko'‘roq tarkibiy qismlarga ega bo'lib, ularni yanada murakkablashtiradi. ’nevmatik presslar texnik xizmat ko'rsatish uchun kamroq vaqt va kuch talab qiladi.

Gidravlik press


Texnologikqism
Tikuvbuyumlarnitayyorlashjarayoninitexnologikbog`liqliginitahlili
Tikuv buyumlarni yakka, seriyali va ommaviy ishlab chiqarish.Tikuv korxonalari tayyorlanadigan maxsulot turlari, takrorlanuvchanlik darajasi va korxonani ixtisoslashtirilishiga ko‘ra yakka, seriyali va ommaviy ishlab chiqarish turlariga bo‘linadi.
Yakka ishlab chiqarish turida bir-biridan farq qiladigan buyumlar donalab tayyorlanadi. Ular konstruktiv va texnologik jixatidan bir-biriga o‘xshamaydi. Ularni tikishda qo‘llaniladigan gazlama turlari, buyumni mavsumbo’ligi, o‘lcham va bo‘ylari, tashqi qo‘rinishi boshqa modellardan farq qilib turadi.
Buyumni yakka tartibda ishlab chiqarish uchun kuyidagi ishlar olib boriladi: buyurtmachidan o‘lcham olish, unga mos modelni tanlash, asos konstruktsiyasini tuzish, modellash, andaza tayyorlash, bichish, tikish usullarini tanlash va tartibini aniqlash, buyurtmachini gavdasiga moslash va ishlab chiqarish jarayoniga tushirish. Yakka ishlab chiqarishda texnologik jarayon ikki bosqichga ajratiladi: bichish va tikish. Bichish jarayonida buyum yakka xolda donalab bichiladi. Bu usulni kamchiligi shundaki, andazalar orasidagi chiqindilar ko‘‘ bo‘lib, gazlamadan ratsional foydalanish imkoniyati bo‘lmaydi. Bu esa buyumni tannarxiga ta`sir etadi. Yakka tartibda ishlab chiqariladigan buyumlarni tannarxi ommaviy ishlab chiqariladiganiga nisbatan ancha katta bo‘ladi.
Tikish jarayoni bitta ishchi yoki bir-nechta ishchilar tomonidan bajariladi. Avval buyum birinchi o‘lchab ko‘rishga tayyorlanadi. Tikish jarayonida yuqori unumli mashinalar, avtomat va yarimavtomatlarni qo‘llash chegaralanadi, chunki ularning quvvatlaridan ratsional foydalanish imkoniyati bo‘lmaydi, ko‘l mexnati ko‘‘ ishlatiladi. Mexnatni mexanizatsiyalashtirish darajasi ‘ast bo‘ladi. Natijada buyumni yakka tartibda tikish vaqti ommaviy tikish vaqtiga qaraganda 3-5 marta ko‘‘ bo‘ladi. Yakka tartibda ishlab chiqaradigan jarayonlarning texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari ‘ast bo‘ladi.
Ishlab chiqarishning bu turiga atelelar va yakka tartibda buyurtma bilan kiyim tikuvchi ustaxonalar kiradi.
Seriyali ishlab chiqarish turida ma`lum vaqt ichida bir necha xil bir turli buyumlarni kichik seriyalarda navbatma-navbat ishlab chiqariladi. Buyumlarni seriyali tayyorlashda avval bir kiyim to‘‘i ishlab chiqariladi, so‘ng keyingi to‘‘ga o‘tiladi. Masalan, ayollar ko‘ylagi tikilgandan so‘ng, ayollar kostyumi tikiladi. Bir to‘‘ kiyimlarni tikib bo‘lguncha texnologik jarayon o‘zgarmaydi. Ishlab chiqarishning bu turida universal va maxsus mashinalar, presslar, moslamalar, zamonaviy asbob-uskunalar keng ishlatiladi, materiallardan va asbob-uskunalardan unumli foydalaniladi. Buyumlarni yakka tartibda ishlab chiqarishga nisbatan andazalar orasidagi va boshqa chiqindilar miqdori kamayadi, mexnat unumdorligi oshadi. Bu esa maxsulotni tannarxini kamayishiga olib keladi va texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari yuqoriroq bo‘ladi.
Ommaviy ishlab chiqarish turida doimiy ravishda ko‘‘ miqdorda bir xil turdagi buyumlar ishlab chiqariladi. Ommaviy ishlab chiqarishda ishlab chiqarish jarayoni ixtisoslashtiriladi. Bunda ishlab chiqarishni xar bir bosqichi aloxida tsexlarda bajariladi: tajriba, tayyorlov, bichish, tikish va ‘ardozlash tsexlari. Bu esa barcha texnologik jarayonlarida yuqori unumli texnika va texnologiyadan keng foydalanish, avtomat va yarim avtomatlarni qo‘llash, ishchilar orasida mexnatni ratsional taqsimlash, qo‘l mexnatini qisqartirish, og‘ir jismoniy mexnatni engillashtirish, ishlab chiqarishni barcha bosqichlarini mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish imkonini yaratadi. Texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlar yuqori darajada bo‘ladi.
Ammo ommaviy ishlab chiqarishda maxsulotlar savdo tashkilotlarining buyurtmasi asosida rejalashtirib ishlab chiqariladi. Natijada axolining bir qismi o‘ziga mos kiyimlarni tanlab olishga qiynaladi. Shuning uchush ommaviy ishlab chiqaradigan korxonalarda shaxsiy buyurtma asosida buyumlarni ishlab chiqarish tashkil qilinadi. Bunday korxonalarda shaxsiy buyurtma bo‘yicha tayyorlangan buyumlarning narxi yakka ishlab chiqarish turida tayyorlanadigan buyumlarga nisbatan arzon va 2 baravar qisqa muddatda tayyorlanishi ta`minlanadi.

Asbob-uskuna va tikish usullarini tanlash va asoslash

……………………..

Ishlab chiqarish oqimini loyihalash masalasini tuzish.ishlab chiqarish oqimi turini va trans’ort vositalarini tanlash.

Yengil sanoatda ishlab chiqarishning xozirgi texnika va texnologiyalarini zamonaviy rivojlanayotgan davrida, texnologik oqimlar kiyim va boshqa tikuvchilik maxsulotlarini tayyorlashni tashkillashtirishning eng takomillashgan shakllaridan biridir.
Ishchilar soniga qarab, ishlab chiqarish jarayonning uch turga bo‘lish mumkin:
oqimsiz (yoki yakka tartibda), bunda ish bajaruvchi bir kishi;
ommaviy (yoki oqimli), ya`ni ishchilar soni bittadan ko‘‘;
ish bajaruvchilar soni nolga (0) teng – bu avtomatik ishlab chiqarish.
Oqimli ishlab chiqarish kiyimlarni ommaviy tayyorlanishida keng qo‘llaniladi va kuyidagi asosiy omillar bilan tavsiflanadi, ya`ni:
- birinchidan maxsulot tayyorlash jarayoni, mashinalar va ish vositalari yordamida aloxida ish joylarda bajariladigan texnologik bo‘linmaydigan o’eratsiyalarni tayyorlash jarayoniga bo‘lingan. Texnologik o’eratsiyalar maxsulot tayyorlash texnolgiyasining ketma-ketligiga asosan bajariladi.
- ikkinchidan, texnologik o’eratsiyalar ishchilar orasida vaqti moslangan xolda taqsimlangan;
- uchinchidan, mexnat ‘redmetlari bajaruvchilar ichida beto‘xtov yoki ozgina interval oralig‘ida bir-birlariga o‘tkazib turiladi. Bir bajaruvchidan ikkinchi bajaruvchiga o‘tkazish vaqti o’eratsiyalarni bajarish vaqti bilan kelishgan bo‘lishi kerak.
Oqimli ishlab chiqarishning xususiyatlari buyumni tayyorlash jarayonida maxsulotlar xarakatlanishining to‘xtovsizligidir, ya`ni maxsulotni ish joylari aro beto‘xtov bir o’eratsiyadan ikkinchisiga o‘tishi yoki berilgan o’eratsiyani bajarilishida belgilangan vaqtga to‘xtalish.
Tikuv buyumini tayyorlash jarayonida maxsulot xarakatidagi uzluksizlik vaqtiga jarayondagi o’eratsiyani bajarish vaqti to‘g‘ri kelishi (tenglashtirilishi) bilan erishiladi. Bunda ularni davom etishi vaqti ayrim o’eratsiyalar va maxsulotlarni tayyorlashdagi vaqtga teng bo‘ladi. Natijada barcha o’eratsiyalardagi ishlar bir ma`romda ketadi, bu ishlab chiqarishning oqimli usulini o‘ziga xos xususiyatlaridir.
Ishlab chiqarish oqimini tashkil qilish shakllari asosan to‘rt belgi bilan farqlanadi:
1.Bir ma`romda ishlash darajasi bo‘yicha.
2. Tikuv buyumlarini ishlab chiqarishga tushirish bo‘yicha.
3. Maxsulotni tashish usuli bo‘yicha.
4. Tashkiliy o’eratsiyani vaqtini moslash bo‘yicha.

Assortiment turiga qarab trans’ort vositasini tanlash.

Ishlab chiqarish robotlari (IChR) turi bo`yichauniversal, ixtisoslashtirilgan va mahsus bo`ladi, boshharilishi va dastur bilan ta'minlanishi bo`yicha dastur bilan boshqariladigan va moslangan (soddalashtirilgan) bo`ladi.Ishlab chiqarish robotlari osma va erda joylashganlari bo`ladi. Osma IChR kichik masofaga uzatishda ishltiladi. Erdagi IChR lar relsda yoki relssiz harakat qiladigan bo`lishi mumkin.

Robotlar DOO rejimida ishlaydi.Ishlab chiqarish jarayoniga trans’ort vositalarini tanlashda quyidagilarga e`tibor berish kerak:
- ichlab chiqarish oqimini ixtisoslashtirilishiga, ya'ni assortiment va qo`llaniladigan gazlama hususiyatiga qarab tashish vositasini konstruktsiyassi va mehnat ‘redmetlarini ish joydan keyingi ish joyiga uzatish usuli aniqlanadi;
- ishlab chiqarish oqimining quvvatiga, ya'ni oqim seksiyalarga bo`linishi mumkin va har bir seksiyada mos keladigan trans’ort vositasi tanlanadi;
- tashkiliy o’eratsiyalarni karraligiga (karralik o’eratsiyalarda mehnat ‘redmetlarini uzatish murakkablashadi);
- sex yuzasi va uning konstruktsiyassi;
- qo`llaniladigan asbob-uskunalarni o`lchamlari.
Hozirgi kunda ko`’ kichik korxonalar mavjud bo`lib, ularda uzatmasiz trans’ort vositalari keng qo`llanilmoqda. Ularning turlari va klassifikatsiyassi 35- rasmda keltirilgan.
Shunday qilib ishlab chiqarish oqimining tashkiliy-texnologik tuzilmasini va trans’ort vositasini aniqlangandan so`ng keyingi bosqichga o`tishimiz mumkin.
Tikuv buyumlarni ishlab chiharadigan oqimlarda qo`llaniladigan trans’ort vositalari to`g`risida ma'lumotlar jadvalda keltirilgan.

T.r.		Rusumi	Agregat uzunligi, m		Trans’ort harakatlanish tezligi, mG`min			Uya qadami yoki gabarit o`lchamlari, m		Ish o`rni qadami, m		Tashish qurilmasining tashqi ko`rinishi		Ish o`rinlarini joylashtirish sxemasi
1		2	3		4			5		6		7		8
1		KTTD-1 ( Rossiya)	14.25dan 38.25gacha		0.4-3.0			0.600 (35.0gacha x1.10 x 0.80)		1.1-1.6
2		KZ ( Rossiya)	35gacha		0.122			0.228 0.304 (35.00gacha x 0.40 x 0.86)		1.1-1.6
3		KM ( Rossiya)	35gacha		0.123			0.152 0.228 0.304 (35.00gacha x 0.12 x 0.76)		1.1-1.6
5	GM-200-D-50			(chm)		7.4	0.8		1.1-1.6
6	TMS-2			35gacha		6.0-8.0	35.00gacha x 0.74 x 0.80		1.1-1.6
7	“ Datatron” (“Durko’’” Germaniya)			(chm)		5.0-10.0			1.1-1.6
8	“ETON-2001”“ETON-2002”(Shvetsiya )			(chm)		5.0-10.0			1.1-1.6

Ishlab chiqarish oqimini tashkiliy texnik yechimini va dastlabki ma'lumotlarni shakllantirish.