Yer bozori va yer rentasi. Qishloq xo’jaligida narx shakllanishi

6
tashkil qiladi. 
Agrar sektorda fermer xo’jaliklarining ahamiyati. 
7-rasm. O’zbekistonda xo’jalik toifalari bo’yicha yalpi qishloq xo’jalik 
mahsulotlarining ishlab chiqarilishi 
So’nggi yillarda qishloq xo’jaligida oli borilayotgan islohotlar natijasida 
yetishtirilayotgan mahsulotlar hajm va sifat jihatidan sezilarli darajada o’zgardi. Milliy 
iqtisodiyotning boshqa sektorlari qatori qishloq xo’jaligi ham yuksaldi. Masalan 2008-
yilda jahon mamlakatlari inqirozdan aziyat chekayotgan bir paytda qishloq xo’jaligi 
yuksaldi. Masalan 2008-yilda qishloq xo’jaligi mahsulotlari hajmi 4,5%ga o’sdi. 
Keyingi yillarda yetishtirilayotgan mahsulotlarning asosiy qismi dehqon va fermer 
6
“Iqtisodiyot nazariyasi” Tojiboyeva S. 

---

23 
xo’jaliklari hissasiga to’g’ri kelmoqda. Fermer xo’jaliklarining ulushi esa yildan yilga 
ortib bormoqda.
Mahsulot sifati va hajmining o’zgarishi ularni eksportga chiqarish imkoniyatini 
yaratmoqda. Bundan tashqari, fermer xo’jaliklarining rivojlanishi yerga bo’lgan talabni 
ortishiga hamda bozorda mahsulot narxlarining barqarorlashuviga yordam bermoqda. 
Fermer xo’jaliklarini ixtisoslashtirish maqsadida ular uchun ajratilgan yer maydonlarini 
2008-yilga kelib paxtachilik va g’allachilikda 37 ga.dan 93,7 ga.gacha ko’tarildi yoki 
2,5 barobarga oshirildi. Natijada 2008-yilda yetishtirilgan paxtaning 99,1%i, g’allaning 
79,2%i fermer xo’jaliklari hissasiga to’g’ri keldi. Natijada tashqi bozorga 
chiqarilayotgan mahsulotlar sifati ortib, ularning narxi ham ortishiga olib keldi. Fermer 
xo’jaliklari o’rtasida raqobatning yuzaga kelishi mahsulotlarning istemolchilarga 
maqbul narxlarda yetkazib berilishiga sabab bo’lmoqda.
O’zbekistonda yer tuzish loyihasini ko’rib chiqish va tasdiqlash
7
. 
Ma'muriy-hududiy birliklarning chegaralarini joyning o’zida belgilashga doir 
materiallar, shuningdek istiqbolga mo’ljallangan hamda loyihalash oldidan yer tuzish 
ishlariga doir boshqa materiallar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ko’rib 
chiqiladi va tasdiqlanadi. 
Xo’jaliklararo va xo’jalik ichidagi yer tuzish loyihalari qishloq xo’jaligi hamda 
o’rmon xo’jaligi korxonalari, muassasalari va tashkilotlari mol-mulkining mulkdorlari 
yoki ular vakolat bergan organlar tomonidan ko’rib chiqiladi va qabul qilinadi, 
shuningdek manfaatdor tashkilotlar bilan kelishiladi. 
Xo’jaliklararo yer tuzish loyihalari viloyat hokimi tomonidan tasdiqlanadi. 
Yuridik va jismoniy shaxslarga yer ajratib berish loyihalari O’zbekiston Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasi, viloyat, tuman va shahar hokimlari tomonidan tasdiqlanadi. 
Qishloq xo’jaligi va o’rmon xo’jaligi korxonalari, muassasalari va 
tashkilotlarining ichki xo’jalik yer tuzish loyikalari tuman kokimi tomonidan 
7
“O’zbekiston Respublikasi yer kodeksi” 

---

24 
tasdiqlanadi. Yer tuzish loyihalariga o’zgartishlar ushbu loyihalarni tasdiqlagan 
organlarning ruxsati bilan kiritiladi. 
Yer tuzishni yer tuzish xizmati organlari davlat byudjeti mablag’lari hisobidan 
amalga oshiradi. qishloq xo’jalik ekinzorlarini joylashtirish, yerlarni yaxshilash va 
muhofaza qilish, eroziyaga qarshi va melioratsiya tadbirlarini amalga oshirish 
borasidagi yer tuzish loyihalarini ishlab chiqish yuridik va jismoniy shaxslarning 
talabnomalariga muvofiq ular hisobidan amalga oshirilishi mumkin.
O’zbekiston Respublikasida yer tuzish bilan bog’liq tadbirlar qishloq xo’jaligida 
asosan fermer va dehqon xo’jaliklari tuzishni rag’batlantirishga yo’naltirilgan. Chunki 
Respublikamizda yetishtirilayotgan qishloq xo’jlik mahsulotlarining asosiy qismi 
dehqon va fermer xo’jaliklari hissasiga to’g’ri kelmoqda.
Keyingi yillarda yetishtirilayotgan qishloq xo’jalik mahsulotlarining asosiy 
qismi ichki bozorni taminlashga qaratilmoqda, ularning sifati yuqori o’ringa 
qo’yimoqda. Qishloq xo’jaligining eksportdagi ulushi boshqa rivojlanayotgan sohalar 
hisobiga kamaymoqda, ammo bu agrar sektor rivojlanmayapti degani emas.