Yer. Yerning shakli. Yerning oʻz oʻqi atrofida va quyosh atrofida aylanishi. Kun va tun almashinishi. Yil fasllarining almashinishi. Ekvator. Meridian va parallel chiziqlar. Globus. Xarita. Oy, Uning fazolari. Reja

8.Oy, uning fazolari.
Oy fazalari - Oyning Yer atrofidagi harakatlanishi davrida Quyoshga nisbatan egallaydigan vaziyatlari. Oy oʻzidan nur chiqarmaydi, uni Quyosh nuri yoki Quyosh nurining Yerdan kaytgan qismi yoritishi mumkin, shu tufayli Oyning fazoda Quyoshga va Yerga nisbatan qanday holatda turishiga koʻra, u yerdan qaraganda turli shakdda koʻrinadi. Har oyda Oy taxminan Yer bilan Quyosh orasidan oʻtadi va Yerga oʻzining qorongʻi tomoni bilan turadi. Bunga astronomikyangi oy deyiladi. 1—2 kun (sutka) dan soʻng Quyosh botgach, osmonning gʻarbiy qismida Oy ingichka oʻroq shaklida koʻrinadi, bu xalq tilida hilol yoxud yangioy (fan tilida — vizual yangioy) deyiladi. Bunda Oyning qolgan qismini Yer oʻzining kunduzgi yarim sharidan qaytgan Quyosh nurlari bilan xira kulrang ravishda yoritib turadi. 7 kundan keyin Yerdan Oyga va Quyoshga tomon yoʻnalishlari orasidagi burchak 90° ga teng boʻladi, bunda u yarim "kulcha" shaklida koʻrinib, Oyning bu fazasi birinchi chorak deyiladi. taxminan 14—15 kunlik Oy Quyoshga qarama-qarshi turib, uning Quyosh bilan yoritilgan yarim sferasi toʻlali-gicha Yerga karaydi. Oyning bu fazasi toʻlinoy deb ataladi. Bunda Oyni toʻla yorugʻ doyra shaklida kurish mumkin. Keyingi kunlarda Oyning gʻarbiy tomoni "emirila borib", 22-sutkada faqat qabariq tomoni sharqqa qaragan yarim doyra shaklida koʻrinadi.


Xulosa
Xulosa qilib aytganda yillik harakat bilan bog'liq mavsumiy ritm birinchi navbatda er yuzasining yoritilishiga ta'sir qiladi. Quyoshning Yerdagi ufqdan balandligining o'zgarishiga qarab, beshtasi mavjud yoritish kamarlari. Issiq kamar Shimoliy va Janubiy tropiklar (Saraton tropiklari va Uloq tropiklari) o'rtasida joylashgan bo'lib, er yuzasining 40% ni egallaydi va Quyoshdan keladigan eng katta issiqlik miqdori bilan ajralib turadi. Janubiy va Shimoliy yarim sharlardagi tropiklar va Arktika doiralari o'rtasida o'rtacha yorug'lik zonalari mavjud. Yil fasllari allaqachon bu erda ifodalangan: tropiklardan qanchalik uzoq bo'lsa, yoz qisqaroq va salqinroq, qish uzoqroq va sovuqroq bo'ladi. Shimoliy va Janubiy yarimsharlardagi qutb kamarlari Arktika doiralari bilan chegaralangan. Bu erda yil davomida Quyoshning ufqdan balandligi past bo'ladi, shuning uchun quyosh issiqligining miqdori minimaldir. Qutb zonalari qutbli kunlar va tunlar bilan tavsiflanadi.
Yerning Quyosh atrofida yillik harakatiga qarab, nafaqat fasllarning o'zgarishi va u bilan bog'liq bo'lgan er yuzasining kengliklar bo'ylab notekis yoritilishi, balki geografik konvertdagi jarayonlarning muhim qismi: mavsumiy ob-havo o'zgarishi, rejim. daryo va ko'llar, o'simlik va hayvonlar hayotidagi ritm, qishloq xo'jaligi ishlarining turlari va muddatlari.
Barcha samoviy jismlar harakatda, Yer ham bundan mustasno emas. Bundan tashqari, u bir vaqtning o'zida eksenel harakatga va Quyosh atrofida harakatga ega.
Yerning harakatini tasavvur qilish uchun, faqat tepaga qarang, bir vaqtning o'zida eksa atrofida aylanadi va tezda zamin bo'ylab harakatlanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar
1. Alimqulov N.R., Abdullaev I.H., Holmurodov SH.A. Amaliy geografiya. – T.: 2015.
2. Abdullaev I.H. va boshq. Ma’muriy geografiya. – T.: 2014.
3. Rafikov A.A. Geoekologik muammolar. T., O‘qituvchi.T., 1997.
4. G‘ulomov P.N. geografiya va tabiatdan foydalanish. T., O‘qituvchi. T., 1985.
5.G‘ulomov P.N. O‘zbekistonda tabiatdan foydalanishning geografik asoslari. T., Universitet. 1990.