Yillarda fan-texnika omilining kuchayishi mexnatni tashkil qilish

Boshqarish funktsiyalarn - ko’p qirrali tushunchadir. Shu sababli ularni 
muhim belgilar buyicha turkumlarga ajratib o’rganish zaruriyati tug’iladi. Boshqaruv 
funktsiyalarining mohiyati, tasnifi va mazmunini o’rganish boshqaruvning butun 
jarayonini tartibga solib turish uchun zarurdir, chunki yuqorida ta'kidlaganimizdek, 
boshqaruv mazmuni jarayon sifatida uning funktsiyalarida namoyon bo’ladi. 

3.4. Boshqarishning asosiy, o’ziga xos aniq funktsiyalari 
G’arb 
menejmentining 
bugungi 
zamonaviy 
nazariyasi 
boshqarish 
funktsiyalarini tasniflashda, eng avvalo uning asosiy (umumiy) funktsiyalariga 
ustuvorlik beradi: 


rejalashtirish; 



tashkil qilish; 



tartibga solish va muvofiqlashtirish; 



nazorat; 



rag’batlantirish (motivlashtirish). 

Boshqarish rejalashtirishdan boshlanib, faoliyatni tashkil qilish, uni 
rag’batlantirish bilan davom ettirilib, nazorat bilan tugaydi. Bu erda muvofiqlashtirish 
barcha funktsiyalar jarayonida o’z aksini topadi. 
Bu funktsiyalar boshqaruvning hamma bosqichlariga xos bo’lgan umumiy 
xususiyatlarga ega bo’lib, boshqaruv apparatining barcha rahbarlari va mutaxassislari 
faoliyatida mavjud bo’ladi. Ularni, shuningdek, boshqaruvning hamma tomonlarini 
qamragan funktsiyalar deyish ham mumkin, chunki ular boshqaruv tizimini ham 
bo’yiga (vertikaliga), ham eniga (gorizontaliga) qamrab oladi. 
Boshqarish funktsiyasini tasniflashning ikkinchi yondoshuvida boshqarish 
ishini aniq ijrochilar bo’yicha taqsimlashga ustuvorlik beriladi. Bunda bir butun aniq
funktsiyalar tizimi ajratiladi. Masalan, zamonaviy g’arb firmalarida ishlab 
chiqarishga oid 20-25 tadan kam bo’lmagan funktsiyalar ajratiladi. Bular 
quyidagilardir: 


asosiy ishlab chiqarishni boshqarish;



qo’shimcha ishlab chiqarishni boshqarish; 



ishlab chiqarishga xizmat qiluvchi ishlab chiqarishni boshqarish; 



marketingni boshqarish;



moliviy boshqarish;



sifatni boshqarish;



mehnatni boshqarish; 



xodimlarni boshqarish; 



innovatsiyani boshqarish va hakazo. 

Bunday holda ishlab chiqarishni boshqarish faoliyatining ayrim turlari va 
sohalari alohida ajralib turadi. Boshqarishning yuqorida sanab o’tilgan asosiy 

38 
funktsiyalari ishlab chiqarishni boshqarish jarayonida muhim o’rin tutishi zarur 

bo’lganligi tufayli ularni mufassal ko’rib chiqamiz . 
Boshqaruv funksiyalarining mohiyati, tasnifi va mazmunini o’rganish boshqaruvning butun jarayonini tartibga solib turish uchun zarurdir, chunki yuqorida ta’kidlaganimizdek, boshqaruv mazmuni jarayon sifatida uning funksiyalarida namoyon bo’ladi. G’arb menejmentining bugungi zamonaviy nazariyasi boshqarish funksiyalarini tasniflashda, eng avvalo uning quyidagi asosiy (umumiy) funksiyalariga ustuvorlik beradi:
rejalashtirish; tashkil qilish; tartibga solish; nazorat; rag’batlantirish (motivlashtirish).
Boshqarish faoliyatining turlariga ko’ra, funksiyalar quyidagicha bo’ladi:
- boshqarishning iqtisodiy funksiyalari, ya’ni, mablag’larning doiraviy aylanishini amalga oshirish, mahsulot ishlab chiqarish va xizmatlar ko’rsatish, marketing xizmatini uyushtirish va hakozo.
- boshqarishning sotsial funksiyalari: mehnat sharoitini yaxshilash, xodimlarning uy-joyga ehtiyojini qondirishga yordam berish, moddiy rag’batlantirishni ta’minlash, ijtimoiy himoyani ta’minlashvah.k.
3.Tadqiqotning dolzarbligi shundaki, hozirgi vaqtda texnologik, texnik va tashkiliy afzalliklar o'rtacha hisoblanganda, tashkilotning raqobatdosh afzalliklariga faqat samarali foydalanish orqali erishish mumkin. inson kapitali. Shu munosabat bilan xodimlarni boshqarish muammosi mavjud.
Xodimlarni boshqarish faoliyati - bu tashkilotning insoniy tarkibiy qismiga maqsadli ta'sir ko'rsatish bo'lib, u xodimlarning imkoniyatlarini va tashkilotni rivojlantirish maqsadlari, strategiyalari va shartlarini muvofiqlashtirishga qaratilgan.
Menejmentning asosiy maqsadi - optimal natijalarga erishish uchun inson resurslaridan samarali va tizimli foydalanish, shuningdek, ular bevosita ta'sir ko'rsatadigan shaxslarning qarorlar qabul qilish jarayonini takomillashtirishdir.
Boshqaruv faoliyatining eng muhim tarkibiy qismlaridan biri - xodimlarni boshqarish, qoida tariqasida, menejment kontseptsiyasiga asoslanadi - shaxsning tashkilotdagi o'rni haqidagi umumlashtirilgan g'oya (e'lon qilinishi shart emas).
Tashkilotning xodimlarni boshqarish kontseptsiyasining asosi hozirgi vaqtda xodimning shaxsiyatining tobora ortib borayotgan roli, uning motivatsion munosabatlarini bilish, ularni tashkilot oldida turgan vazifalarga muvofiq shakllantirish va yo'naltirish qobiliyatidir.
Bunday vaziyatda xodimlarni boshqarish alohida ahamiyatga ega: u tashkilotning xodimlarni boshqarish tizimini yaratishda shaxsiy omilni hisobga olgan holda shaxsni tashqi sharoitlarga moslashtirish masalalarining butun majmuasini umumlashtirish va amalga oshirish imkonini beradi.
Shuning uchun samarali boshqaruv uchun xodimlarni boshqarish usullarini doimiy ravishda o'rganish, turli yondashuvlarni qo'llash kerak.
DA zamonaviy sharoitlar menejment nazariyasi va amaliyotida xodimlarni safarbar qilishda katta muvaffaqiyatlarga erishgan eng yaxshi tashkilotlar tajribasini o'zlashtirgan muhim bilimlar to'plami allaqachon to'plangan - menejerlar foydalanishi mumkin bo'lgan qoidalar, tamoyillar va texnologiyalar to'plami. tashkilot uchun mavjud bo'lgan barcha resurslardan maksimal darajada foydalanishni o'z oldiga maqsad qilib qo'yganlar.