Yo’nalishi talabalari uchun

UMURTQALARNING   UMUMIY   TUZILISHI 
Har  bir  umurtqaning  tuzilishi  bajaradigan  vazifasiga  mos 
bo`ladi. 
1.  Tayanch  vazifasini  bajargani  uchun,  umurtqalarda  tana  
bo`ladi.  Birinchi  bo"yin  umurtqasida  tana  qismi  bo`lmaydi.  bel 
umurtqalarida  esa  tana  qismi  kattaroq  bo`ladi.  Kattaroq  og`irlik 
tushadigan dumg`aza umurtqalari qo`shilib, suyaklanib ketadi. 
2. Umurtqa pog`onasi kanali orqa miya uchun himoya vazifasini 
bajaradi. 
Orqa  miyaning  kengaygan  sohalarida  umurtqa  kanali  ham 
kengroq  bo`ladi.  Uning  tashqi  chegarasi  II  bel  umurtqasiga  to`g`ri 
kelganligidan.  Uning  ostida  umurtqa  kanali  torayib  borib,  dum 
umurtqalari sohasida yakunlanadi. 
3.  Har  bir  umurtqada  mushaklar  birikadigan  o`simtalar  bo’ladi. 
Ko`ndalang 
va 
qirrali 
o`simtalarning 
rivojlanganligi 
ularga 
birikadigan mushak va boylamlarning kuchiga bog`liq bo’ladi. Bel va 
ko`krak  sohalarida  bu  o`simtalarga  kuchli  mushaklar  birikadi  va  shu 
sohadagi  o`simtalar  ancha  rivojlangan  bo’ladi.  Dumg`aza 
umurtqalarining  o`zaro  qo`shilib  ketishi  natijasida  dumg`aza 
suyagining tuzilishi boshqacharoq bo’ladi. 
Umuman  har  bir  sohadagi  umurtqalarning  tuzilishi  uning 
vazifasiga mos bo`ladi. 
4. 
Qovurg`alar 
ko`krak 
sohasida 
saqlanib 
qoladi. 
Qovurg`alarning oldingi uchlari to`sh suyagiga birikadi. To`sh suyagi, 
qovurg`alarning oldingi uchidan taraqqiy etadi. 
5. Tana skeletining tuzilishiga odamning vertikal (tikka) holatga 
o`tishi quyidagicha ta'sir ko`rsatadi: 
5.1.  Umurtqa  pog`onasida  egriliklar  hosil  bo’ladi.  Oxirgi  bel 
umurtqasi va dumg`aza suyagi orasida oldingi tarafga bo`rtib chiqqan 
yuza paydo bo’ladi. 
5.2.  Umurtqalarning  tanasi  pastga  yo`nalgan  sari  kattalashib 
boradi  va  nihoyat  oyoq  kamari  sohasidagi  dumg`aza  umurtqalari 
o`zaro suyaklanib ketadi. 
5.3.  Ko`krak  qafasining  kengligi,  oldingi  o’lchovi  orqa 
o’lchovidan katta bo’ladi. 
Umurtqa  pog`onasi  alohida  umurtqalarning  qo`shilishidan  hosil 
bo`ladi.  Umurtqa  pog`onasi  tayanch  vazifasini  va  uning  ichida 
joylashgan  orqa  miya  uchun  himoya  vazifasini  bajaradi.  Umurtqa 

---

 
45 
pag`onasiga mushaklar birlashadi va kalla hamda tana harakatida faol 
qatnashadi. 
Umurtqa    tanalari    bilan  o`zaro  tutashgan  bo`ladi.  Umurtqa 
tanalarida,  qo`shni  umurtqalar  bilan  o`zaro  tutashadigan  yuza  
qirg`oqlari  mavjud.  Orqa  tarafda  esa  umurtqaning  yoy  qismi  bo`lib, 
tanasi bilan oyoqchalar vositasida tutashadi.  Bu hosilatar orasida esa 
umurtqa  teshigi  hosil  bo’ladi.  Hamma  umurtqalarning  teshiklari  — 
umurtqa  pog`onasming  kanalini  tashkil  etadi.  Umurtqa  yoyining 
atrofida  o`simtalar  bo`ladi.  O’rtadan  toq  holda,  orqa  tarafga  qirrali 
o`simta  yon tarafga esa juft ko`ndalang o`simtalar yo`naladi. Umurtqa 
yoyining  ustkl  va  pastki  qismlaridan:  ustki  bo`g`im  o`simtalari    va 
ostki  bo`g`im  o`simtalari  yo`naladi.    Umurtqa  oyoqchalari  sohasida 
yuqorigi  umurtqa  o`ymasi  va  ostki  umurtqa  o`yma  hosil  bo`ladi. 
Umurtqalarning 
o`zaro 
birlashishi 
natijasida 
bu 
o`ymalar 
umurtqalararo teshikni hosil etishda qatnashadi.  ,