Yoqub Saidov
Download 1.26 Mb. Pdf ko'rish
|
12755 2 CEA310666DA3454D42AB671A2CA9D1F74BC7A7C2
- Bu sahifa navigatsiya:
- ALISHER NAVOIY ASARLARI TILIDA LEKSIK VA GRAMMATIK ME’YORLAR
Savol va topshiriqlar:
1. Lutfiy ijodiga Alisher Navoiyning munosabati qanday bo’lganligini so’zlab bering? 2. Shoir devonining qo’lyozma nusxalari va nashri bo’yicha ma’lumot bering. 3. Lutfiy g`azallari qanday leksik tarkib hamda semantik xususiyatlarga ega? 4. Adib g`azallarining lingvopoetikasi bo’yicha nimalarni bilasiz? 5. Lutfiyning o’zbek adabiy tili rivojidagi o’rnini tushuntirib bering. ALISHER NAVOIY ASARLARI TILIDA LEKSIK VA GRAMMATIK ME’YORLAR E‘ t i b o r q a r a t i l a d i g a n m a s a l a l a r: 1. Alisher Navoiyning turkiy tillar madaniy merosiga munosabati. 2. Alisher Navoiy asarlari tilining lug`aviy tarkibi va undagi so’zlarning mavzuiy guruhlari. 3. Shoir asarlarida forsiy va arabiy o’zlashma so’zlar va ularning shoir badiiy uslubiga ta’siri. 4. Alisher Navoiy asarlari tili va uslubi, uning davr adabiy muhitiga ta’siri. 5. Adibning o’zbek adabiy tilini leksik-grammatik jihatdan me’yorlarlashtirish borasidagi xizmatlari. Jahon ma’naviyatining buyuk siymosi, o’zbek xalqining ulug` mutafakkiri, atoqli shoiri va ulkan tilshunosi Alisher Navoiy o’zbek tilining boy imkoniyatlaridan o’rinli, samarali va juda keng foydalangan adiblardan biridir. O’zbek adabiy tili leksikasi va grammatik qurilishini ma’lum bir me’yorga kelishida uning xizmatlari beqiyosdir. Adib asarlari orqali eski o’zbek adabiy tili o’zining eng yuqori pog`onasiga ko’tarildi. Ayonki, har qanday tilning fonetik-grammatik va leksik tizimi har bir davrning ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, madaniy holatiga ko’ra ixtiyoriy hamda g`ayri ixtiyoriy o’zgarishga uchraydi. Alisher Navoiy yashagan va ijod etgan davrda ham o’zbek adabiy tilida oldingi davr adabiy tilidan ma’lum sifat, mazmun hamda miqdor jihatdan farq qiluvchi adabiy til amalda bo’ldi. Qadimgi turkiy til va eski turkiy adabiy tilda mavjud bo’lgan, faol qo’llangan lug`aviy birliklar, xususan, tub turkiy so’zlarning katta qismini Alisher Navoiy o’z asarlari tilida ishlatgan. Adib bunday so’zlarni qo’llashda, ularning jonli so’zlashuv tilida mavjudligi, el (xalq) orsida keng iste’moldaligi, kundalik turmush uchun faol leksik birlik ekanligi, umumxalq uchun tushunarligi, kundalik turmush uchun faol leksik birlik ekanligi, tilda barqaror va turg`unligi kabi jihatlariga alohida e’tibor qaratgan. Alisher Navoiy turkiy tillar madaniy merosi va boyligidan o’rinli va mahorat bilan foydalangan. U adabiy tilning leksik me’yorlarini belgilashda hayotning turli sohalariga tegishli bir qancha umumturkiy so’zlarni o’z asarlariga singdirdi. Bunday so’zlarning ayrimlarini quyidagi mavzuiy guruhlar bo’yicha havola etish mumkin: 1. Qon-qarindoshlik va yaqinlik tushunchasini anglatuvchi so’zlar: ota, ona, dada, qiz, opa, singil, ini, uka, aka‚ bola, o’g`il‚ qaynota, kelinchak‚ bobo‚ tog`a//tag`o, kelin, er, dada, qudo (quda), xotun//xotin, o’rtoq‚ og`o (og`a)‚ orqadosh‚ yo’ldosh, o’rtog`//o’rtoq, qardosh kabi. 2. Inson va hayvon tanasi a’zolarining nomi: bosh, ko’z, oyoq, yurak, og`iz, barmoq, soch, bag`ir//ko’ks, ilik//qo’l, qad (bo’y), qosh, qon, kiprik kabi. 3. Geografik joylar va aholi yashash manzillarining nomi: yurt, qishloq, tog`, tengiz (dengiz), ochun, (dunyo, olam), buloq, o’rmon, cho’l, yo’l kabi. 4. Kishi yoshini ifodalovchi so’zlar: yigit, qari//qariya, yosh, bola‚ Download 1.26 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling