Yosh Kimyogarlar

Darsning usuli: Tushuntirish. Savol- javob va masalalar yechish
Darsning jihozi: Kimyo faniga oid rasmlar, slaydlar va o’quv darsligi.
Yangi darsning bayoni.
Konsentrlangan suifat kislota suvga o`ch ekanligini yaxshi bilasiz. U hatto organik moddalar tarkibidagi suvni ham o`ziga tortib oladi.
Quyidagi tajriba buni yaqqol ko`rsatadi. 50 gramm-cha qandni chinni hovonchada tuyib kukun holiga keltiring. Uni tarelka yoki kristallizator ichiga o`rnatilgan stakanga solib, ustidan 5 ml chamasi distillangan suv quying va shisha tayoqcha bilan yaxshilab aralashtiring. So`ngra uning ustidan 25 ml chamasi konscntrlargan sulfat kislota quyib, yana yaxshilab aralashtiring-da, tinch qo`ying. 2—3 minut o`tmas-danoq. qand qora iusga kira boshlaydi va hosil bo`lgan qora massa sekin-asta stakanni to`ldirib, yuqoriga ko`tarila boshlaydi. Oxirida qora ustunga o`xshab stakandan bir necha santimetr yuqoriga ham ko`tariladi. Buning sababi shundaki, avval konsentrlangan sulfat kislota qandni parchalab ko`mirga aylantiradi.
C<sub>12</sub>N<sub>22</sub>O<sub>11</sub> ↔ 12C+11N<sub>2</sub> O.
So`ngra sulfat kislota uglerodning bir qismi bilan reaksiyaga kirishib uni oksidlaydi. Natijada uglerod (IV)-oksid va oltingugurt (IV)-oksid gazlari hosil bo`ladi.
2N<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> + C ↔ 2H<sub>2</sub>O+CO<sub>2</sub>+2SO<sub>2</sub>
Hosil bo`lgan gazlar uglerod (ko`mir)ni o'z pufakchalari bilan ko`pirtirib yuqoriga ko`taradi.


Bilib qo`ygan yaxshi.
Dog`larni kaliy permanganat eritmasi bilan tozalash.
Ikkita idishga bir litrdan suv solib, har ikkisi ham qaynatiladi. Qaynab turgan idishning biriga yupqa qilib maydalangan 20 g sovun solib eritiladi. Qaynab turgan ikkinchi idishga esa kaliy permanganat kristal-laridan bir necha dona solib, pushti rangli (binafsha rangli emas) eritma tayyorlanadi.So`ngra har ikkala qaynoq eritma bir idishga qu-yilsa, marganets (IV)-oksidning qoraqo`ng`ir tusli kol-loid eritmasi hosil bo`ladi. Qaynoq aralashmani ko`p miqdor ko`pik hosil bo`lguniga qadar tayoqcha bilan tez aralashtirib, unga dog`li material botiriladi va 6— 8 soat qoldiriladi. So`ngra materialni sovuq suv bilan chayib quritiladi. Bu aralshma zang, moy, siyoh, ko`kat va boshqalardan bo`lgan dog`larni tozalaydi.