Yosh tarixshunoslar

Uyga vazifa berish
O’quvchilarni baholash

Sana:
Mavzu: Ilm –fan taraqqiyoti
Mashg’ulot maqsadi: O’quvchilarda Ilm –fan taraqqiyoti haqida bilim berish


Tabiat fanlari sohasidagi buyuk o‘zgarishlar. XVI-XVII asriarda ilm-fan taraqqiyotida katta yutuqlarga erishildi. Bu davrda fizika va astronomiya fanlaii taraqqiyotiga ulkan hissaqo‘ shgan buyuk olimlar Nikolay Kopemik (1473-1543), Jordano Bruno (1548- 1600) va Galileo Galiley (1564—1642)lar yashab ij od qildilar.
Nikolay Kopemik о ‘z davri uchun har tomonlama chuqur bilim oldi. Krakov (Polsha) va Italiya universitetlarida o‘qidi. Tasviriy san’at, matematika, falsafa, huquqshunoslik va tibbiyot kabi fanlarni o‘rgandi. Maxsus moslamalar yordamida 30 yil davomida osmon jismlarini kuzatdi.
N. Kopemik о ‘z tadqiqotlaiiga suyanib, ming yillardan beri davom etib kelayotgan Yerning harakatsizligi haqidagi ta’limotdan voz kechdi. Yeming Quyosh vao‘z о‘qiatrofidaaylanishini isbotlabberdi. Buxulosa о‘sha davr fanidagi haqiqiy buyuk kashfiyot edi. Ayni paytda u cherkov aqidalariga mutlaqo zid xulosa ham edi. U o‘z xulosalarini 1543- yilda chop etilgan «Osmon jismlarining aylanishi haqida» deb atagankitobidabayon etdi. N. Kopemikning xulosalari cherkovni g ‘azablantirdi. Kitob chop etilgan davrda u о ‘lim to ‘ shagida yotardi. Faqat о ‘limgina uni inkvizitsiyadan asrab qoldi. Keyinchalik, 1616- yilda cherkov Kopernik ta’limotini rasman taqiqladi. Yangi ixtirolar. XVI-XVII asrlar yangi ixtirolar davri ham bo‘ldi. Odamlar uchun energiyaning yangi manbalari juda zarar edi. Busiz ishlab chiqarishni yanada rivojlantirishning iloji yo ‘q edi.

• 
  asrdan boshlab odamlar suv va shamoldan energiyaning yangi manbai sifatida foydalanishni o‘rganib oldilar. Chunonchi, shu davrdan boshlab shamol-tegirmon ixtiro qilindi. Shunday tegirmon g ‘ildiragi bemdigan energiya yordamida teriga ishlov berildi va mda maydalandi. Bu davrda tokarlik dastgohining ixtiro qilinishi katta ahamiyatga ega bo ‘ldi. Shuningdek, ixtirolaming anchagina qismini tog ‘-kon sanoati sohasidagi ixtirolar tashkil etdi. Chunki shaxtakonlari chuqurligi 200 metrdan 800 metrgacha yetgan edi. Bu esa shaxtalardagi suvni chiqaiib tashlash ishini dolzarb muammoga aylantiiib qo ‘ydi. Inson aqli bu muammoni о ‘sha daw sharoitida hal etishning yo ‘lini topdi ham. Chunonchi, shaxtalardagi suvni tortib oladigan pompa deb ataluvchi nasos ixtiro qilindi. Bu ixtiro shaxtadan suvni qo ‘1 kuchi bilan chiqarishga jalb etilayotgan 600 kishining о ‘mini bosdi.
  
• 
  asrda mda portlatish yo ‘li bilan olina boshlandi. Olingan mda esa yog ‘och izlarda kichik vagonchalarda tashilaboshlandi. Bu dawning yanabiryangiligi-toshko‘mirdanfoydalanishbo‘ldi. Tog‘-kon sanoati va metallurgiya rivojlangan hududlarda о ‘rmonlar maydoni tobora qisqarib bordi. Bu omil toshko ‘mirdan foydalanishning о ‘ylab topilishiga olib keldi. Angliya ко ‘mir qazib chiqaiish markazi ga aylandi.
  

1540- yildan 1640- yilgacha о ‘tgan yuz yil ichida ко ‘mir qazib chiqaiish 250 ming tonnadan 1,5 mln tonnaga yetdi. Toshko ‘mir mamlakat hayotida kumushdan kambaholanmas edi. Yangi-yangi ixtirolarkitob chop qilish bomsida ham yangilik yaratilishiga olib keldi. Chunonchi, endi suratli kitoblar ham chop etila boshlandi