Yu. S. Shokirova, E. Yunusaliyev
Download 2.48 Mb. Pdf ko'rish
|
Korxonalarda ishlab chiqarishni tashkil qilish
|
O‘yin rejasi
3.1. Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish imkoniyatlari to„g„risida tushun- cha; 3.2. Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish konsepsiyalarini ishlab chiqish; 3.3. Kichik biznesda TG„ ni amalga oshirish prinsiplarini o„rganish; 3.4. Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirishning asosiy bosqichlari va ularni tahlil qilish; 3.5. Mavzuga xulosa yasash va uyga topshiriq berish. O‘yin senariysi Tashkiliy masalalar № O‘qituvchining harakatlari Talabaning vazifalari 1. Tadbirkorlik vazifasini amalga oshirish imkoniyatlari to„g„risida tushuncha * Tadbirkorlik g„oyasini tanlash, tadbirkorlik g„oyasining iqtisodiy samaradorligini baholash to„g„risidagi o„tgan mashg„ulotlarni takrorlaydi hamda natijalarni umumlashtiradi * Talabalarga savol beradi: Tadbirkorlik imkoniyati deganda nimani Tadbirkorlik imkoniyati 115 tushunasiz va u qanday aniqlanadi? tushunchasiga ta‟rif be- radi. Tadbirkorlik imkoni- yatini aniqlovchi ko„rsatkichlarni sanab beradi. Tadbirkorlik g„oyasi nima? Tadbirkorlik g„oyasiga ta‟rif beradi. Tadbirkorlik g„oyasini tanlash qoidasini ayting Tadbirkorlik g„oyasini tanlash qoidasini aytib beradi. Tadbirkorlik g„oyasini iqtisodiy samarador- ligini aniqlovchi ko„rsatkichlarni aytib bering. Ko„rsatkichlarni aytib beradi. Ko„rsatkichlarni hisoblash formulalarini keltiradi. * Talabalar bilan samimiy munosabat o„rnatadi * Savollarga berilayotgan noto„g„ri javoblar baholanmasligini, javob berish uchun ikki- lanmasliklarini (chunki talaba o„rganish jarayon- ida xato qilishga haqlidir), bahoni yakuniy na- tijalarga qarab quyilishini ta‟kidlaydi. * Talabalarga savol berishga tortinmaslikni ta‟kidlaydi. * To„g„ri javobni aytadi va asoslab beradi. * Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish im- koniyatlari to„g„risida talabalarga tushuncha be- radi. Ma‟ruzada o„tilgan ma- teriallarni eslaydi * Talaba o„zi tanlagan tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirishni qanday tasavvur qilishini munozara (diskussiya) qiladi. Talabalar munozarada qatnashadi. * To„g„ri aytilgan fikrlarni ma‟qullaydi. * Talabalar fikrlarini to„ldiradi. * Mashg„ulot rejasini birinchi savoli bo„yicha materiallarni umumlashtiradi * Ikkinchi savolni o„rgatishga o„tadi 2. Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish konsep- siyalarini ishlab chiqish * Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish kon- sepsiyalarini ishlab chiqish zarurligini tushuntirishga harakat qiladi. * Talabalarga savol berib munozara tashkil qi- ladi * Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish kon- Talabalar fikr – mulo- 116 sepsiyalarini ishlab chiqish nima uchun zarur? hazalarini aytadilar * Talabalarni fikr - mulohazalarini eshitadi. * Aytilgan fikr - mulohazalarni umumlashtiradi. * Yaxshi bildirilgan fikrlarni qo„llab- quvvatlaydi. * Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish kon- sepsiyalarini mazmuni to„g„risidagi jadvalni namoyish qiladi. Talabalar jadval ma‟lu- motlari bilan tanisha- dilar * Konsepsiyaning asosiy bo„limlari yuzasidan savollar beradi: * Ishlab chiqariladigan mahsulot (ko„rsatiladi- gan xizmat)ning yillik hajmi qanday omillarga bog„liq? 4ta omilni izohlab be- radi * Mahsulotni ishlab chiqarish (xizmat ko„rsa- tish) bilan bog„liq bo„lgan ishlar turlarini ayting? Ishlar tarkibi va mazmu- nini aytib beradi. * Rejalashtirilgan yillik mahsulot (xizmat) hajmini ishlab chiqarish uchun taxminiy ish- lovchilar sonini qanday aniqlanadi? Hisoblash yo„llarini ay- tadi. Kasbi va malakasini izohlaydi * Yillik mahsulot (xizmat) hajmini ishlab chiqarish uchun zarur bo„lgan dastgoh, asbob- uskunalar miqdori qanday aniqlanadi? Zaruriy dastgoh, asbob- uskunalar miqdorini hi- soblash usullarini aytib beradi. * Ishlab chiqarish va ma‟muriy xonalar uchun zaruriy yer maydoni qanday aniqlanadi? Yer maydonini ish turi- ga qarab hisoblash tarti- bini tushuntirib beradi. *Savollarga to„g„ri javob bergan talabalarni rag„batlantiradi. * 5-6 kishidan iborat kichik guruhlarni tashkil qilib, ularni oldiga har bir talabani tanlagan g„oyasini amalga oshirish konsepsiyasini quyidagi tartibda ishlab chiqishni va muhokama qilishni vazifa qilib qo„yadi: Kichik guruhdagi tala- balar guruhining har bir a‟zosini tadbirkorlik g„oyasi amalga oshirish konsepsiyasini tuzish va muhokama qilishda ishtirok etadi. O„zining taklifini kiri- tadi. Guruh a‟zolari bilan umumiy xulosaga keli- shadi. * Mahsulotni tayyorlash (xizmat ko„rsatish) uchun qanday ish turlarini bajarish zarur? Operatsiyalar (ish tur- lari) ni aniqlaydi. * Har bir operatsiyani bajarish uchun zarur bo„lgan dastgohlarni aniqlang. Dastgohlarning turlarini belgilaydi. 117 * Rejalashtirilgan yillik mahsulot ishlab chiqarish (xizmat ko„rsatish) hajmining eng kam va eng ko„p miqdorini belgilang. Bir smenada va 1 yilda ishlab chiqariladigan mahsulot (ko„rsatiladi- gan xizmat)ning taxmi- niy miqdorini belgi- laydi. * Yillik mahsulot ishlab chiqarish (xizmat ko„rsatish) rejasini bajarish uchun belgilangan dastgohlarga xizmat ko„rsatish uchun zarur bo„lgan ishchilar sonini aniqlang. Ishchilar sonini hisob- laydi. * Yillik mahsulot ishlab chiqarish (xizmat ko„rsatish) rejasini bajarish uchun zarur bo„lgan xom ashyo sarfi va turlarini aniqlang. Xom ashyo turlarini aniqlaydi. Xom ashyo sarfini hisob-kitob qiladi. * Yillik mahsulot ishlab chiqarish (xizmat ko„rsatish) rejasini bajarish uchun zarur bo„lgan maydonni aniqlang. Zaruriy maydon yuzasi- ni hisob-kitob qiladi. * Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish kon- sepsiyasini ishlab chiqish namunasini o„qib, un- dan tanlagan Tadbirkorlik g„oyasiga konsep-siya tuzish uchun foydalanishni tavsiya qiladi. Konsepsiya tuzish na- munasini o„rganib, o„zi tanlagan tadbirkorlik g„oyasini amalga oshi- rish konsepsiyalarini tuzadi. * Kichik guruh boshliqlarini axborotlarini eshit- adi. Muzokarada ishtirok etadi. * Savollar beradi, to„g„ri izohlarga qo„shiladi, noto„g„ri talqinlarni talabalar bilan birgalikda yechimini topadi, muzokarani talabalar oldiga qo„yilgan maqsadga erishishga qarata yo„nal- tiradi. * Konsepsiyalarni to„g„ri tuzgan talabalarni rag„batlantiradi. * Guruh talabalariga topshiriqni yetarli dara- jasida bajarganliklari uchun minnatdorchilik bildiradi. * Ikkinchi savol bo„yicha materiallarni umumlashtiradi. * Mashg„ulot rejasining uchinchi savolini o„rgatishga o„tadi. 3. Kichik biznesda tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish prinsiplari * Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirishda duch keladigan muammolar yoritilgan jadval ma‟lu- motlari bilan talabalarni tanishtiradi. Jadvallardagi ma‟lu- motlar bilan tanisha- dilar 118 * Har bir muammoni tushuntiradi va savollar be- radi: * Moliyaviy muammolarga qanday omillar ta‟sir qiladi? Muammoga ta‟sir qi- luvchi omillarni kelti- radi. * Tadbirkorning moliyaviy imkoniyati ni- malarga bog„liq? Tadbirkorning moliya- viy imkoniyatlarini aso- slab beradi. * Kapital qo„yilmalarni qoplash muddati degan- da nimani tushunasiz? Kapital qo„yilmalarni qoplash muddatini maz- munini tushuntirib be- radi. Shunga doir misollar keltiradi. * Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirishda texnologik muammolarni keltirib chiqaruvchi parametrlarni ayting. Texnologik muammo- larni keltirib chiqaruv- chi parametrlarni kelti- radi. * Bino bilan ta‟minlash tadbirkorlik g„oyasining qanday xususiyatlariga bog„liq? Tadbirkorlik g„oyasini zaruriy bino maydoniga ta‟sir etuvchi belgilarini sanab o„tadi. * Ekologik muammolar nima va ularni bartaraf qilish nima uchun zarur? Ekologik muammolar va ularni hal qilishning ahamiyati to„g„risida gapirib beradi. * Savollarga to„g„ri javob bergan talabalarni rag„batlantiradi. Zarur bo„lsa, javoblarni to„ldiradi. * Kichik biznesda tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish prinsiplarini o„rgatadi. Tanlagan tadbirkorlik g„oyasini amalga oshi- rish prinsiplarini tuza- dilar. * Uchinchi savol bo„yicha o„tilganlarni umumlashtiradi. * Mashg„ulot rejasidagi 4-savolni o„rgatishga kirishadi. 4. Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirishning aso- siy bosqichlari va ularni tahlil qilish. * Talabalarga o„tgan ma‟ruzalardan tadbirkorlik g„oyasini tanlash mavzusini eslashni so„raydi. O„tilgan mavzuni eslay- dilar, zarur bo„lsa, ma‟- ruzani o„qib chiqadilar. * Savol beradi: tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirishda boshlang„ich manba bo„lib nima G„oyani amalga oshi- rishning asosiy manbai- 119 hisoblanadi? ni asoslab beradi. * Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirishni aso- siy bosqichlarini tanlashni o„rgatadi. G„oyani amalga oshirishning asosiy bosqichlarini aytib be- radi. * Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish bos- qichlarini tahlil qilishni o„rgatadi: Tanlangan g„oyasini amalga oshirish bos- qichlarini tahlil qiladi Moliyaviy tomondan amalga oshiriluvchan- likni; Texnologik jihatdan amalga oshiruvchanlikni; Amalga oshirishda kadrlar muammosini; Bino (maydon) muammosini; Moddiy-texnika ta‟minoti muammolarini; Ekologik muammolarni. * Har bir talabaga uslubiy qo„llanmani «Tad- birkorlik g„oyasini amalga oshirishni tahlil qi- lish usullari» ni o„qib, mustaqil ravishda o„zi tanlagan g„oyani har bir bosqichini o„ziga xos qoidalari asosida tahlil qilishni topshiradi. Tahlil qilish namuna- sini o„rganadi. Tanlagan g„oyasini amalga oshirishni har bir bosqichi bo„yicha tahlil qiladi. * Tahlil natijalarini ko„rib chiqadi Tahlil natijalarini izoh- lab beradi. * Talabalarning mashg„ulot bo„yicha yakuniy xulosalarini muhokama qiladi. Talabalar muhokamada qatnashadilar * Yaxshi bajarilgan ishlarni ma‟qullaydi va talabalarni rag„batlantiradi. * Guruh talabalariga ishni bajarishda mustaqil bilimga ega ekanliklari, fikr-mulohazalari, mashg„ulotni talab darajasida bajarganliklari uchun minnatdorchilik bildiradi. 5 Mashg„ulotni yakunlash, umumlashtirish va uyga vazifa topshirish * Mashg„ulotga yakun yasaydi. * O„tilgan mavzular: - Tadbirkorlik g„oyasini tanlash. - Tadbirkorlik g„oyasini iqtisodiy samara- dorligini aniqlash natijalari. - Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirish im- koniyatlarini tahlili bo„yicha ma‟lumotlarni umumlashtiradi. Har talaba o„tilgan mavzular bo„yicha amaliy mashg„ulot nati- jalarini umumlashtiradi. 120 * Har bir talabaga har ikkala mashg„ulot bo„yicha natijalarni umumlashtirish va yakuniy xulosa yasashni topshiradi. Tanlagan g„oyalarni kelgusida amalga oshirishga talabani qiziqti- radi. Mashg„ulot natijalarini taqqoslab tadbirkorlik g„oyasini maqsadga muvofiq tanlaganini asoslaydi va kelgusida uni amalga oshirish re- jalarini tuzadi. * Ishni topshirish uchun tayyorlashni buyuradi. Ishni tayyorlab topshi- radi. Download 2.48 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|