Yu. S. Shokirova, E. Yunusaliyev

 
3.5-jadval 
Misol: «Avtomashinalarni ta’mirlash» faoliyati bo‘yicha 
savolnoma natijasi 
 
№ 
Savol 
Javob 
1. Jarayonlarni tezlashtirish uchun 
nima qilish mumkin? 
1.Ta‟mirlanadigan agregatlarning aylanma 
fondiga ega bo„lish kerak. 
2.Tungi smenani tashkil qilish lozim. 
2. Buni yana ham yoqimliroq qilsa 
bo„ladimi? 
1.Tuzatilgan mashinani mijozning uyiga 
eltib berish mumkin. 
2.O„z 
mashinasida 
mijozga 
xizmat 
ko„rsatish kerak. 

---

110 
Х
Т
F
b


3. Buni yana ishonchliroq qilsa 
bo„ladimi? 
1.Kelgusi ta‟mirlash grafigini tuzish uchun 
to„liq diagnostikadan o„tkazish. 
2.Kafolat berish zarur. 
Va hokazo. 
 
3.6 - jadval 
Tadbirkorlik g‘oyasini tanlash natijalari 
№ 
Tadbirkorlik 
imkoniyatlari 
An‟anaviy 
mahsulot 
Yaxshilash, o„zgartirish 
imkoniyatlari 
Tadbirkorlik g„oyasi 
(yangi mahsulot, 
xizmat) 
1 
Avtomobil-
larni ta‟mir-
lash 
Ustaxonada 
nosozlik-
larni 
ta‟mirlash 
1. Mijozni ustaxonaga 
qatnash ovoragarchiligi 
va vaqtini yo„qotishdan 
xalos etish. 
2.Ta‟mirlash sifatini 
yaxshilash. 
3.Mijozni yanada jalb qi-
ladigan xizmatlar 
ko„rsatish. 
1. Ta‟mirlashga qabul 
qilish va topshirishni 
mijozning uyida 
tashkil qilish (servis 
xizmati) 
2. 6 oylik kafolat bi-
lan ta‟mirlash, 
kompleks diagnostika 
o„tkazish. 
Uyingizda, ish joyingizda sizga doimo duch keladigan har qanday buyum 
yoki ishni tanlashingiz mumkin. Bularni qanday qilib yaxshilash mumkinligi 
to„g„risida o„ylang. Biz atrofimizni o„rab turgan olamni qanday bo„lsa shun-
dayligicha qabul qilishga o„rganib qolganmiz. Endi sizga atrofingizdagi barcha 
narsalarni imkon qadar o„zgartirish taklif qilinyapti. Siz xayolan ularni o„ylang, 
fikringizga yangilik kelib qolsa, darhol to„xtang-kuzating-o„ylang! Savolnomaning 
har bir bandiga kamida uch daqiqa to„xtaling, tug„ilgan g„oyalarni yozib qo„ying. 
So„ngra ularga sayqal bering. 
 
III-bosqich 
Tadbirkorlik g‘oyasini iqtisodiy samaradorligini baholash 
O„zingizga mos bo„lgan biznes sohasini tanlab olgach, sizni qiziqtirayotgan 
g„oyalarning qaysi birini qo„llash maqsadga muvofiq bo„lishini aniqlash uchun 
ularning iqtisodiy samaradorligini tahlil qiling va ulardan eng qulayini tanlang. 
Tadbirkorlik g„oyasini iqtisodiy samaradorligini aniqlovchi mezonlardan biri foy-
dadir. Foyda balans va sof foydaga bo„linadi. 
Balans foyda mahsulotni sotishdan keladigan tushum bilan ularni ishlab 
chiqarish va sotishga sarflangan xarajatlarning ayirmasi sifatida aniqlanadi: 
(1) 
Sof foyda esa, balans foydadan soliq to„lovlari ayirmasiga teng: 

---

111 
4
3
2
1
Х
Х
Х
Х
Х




N
Х
Х
Х
X
Х





)
(
4
3
2
1
Х
F
R

(2) 
Rentabellik quyidagicha aniqlanadi. 
Т
F
K
q

(3) 
Kapital qo„yilmalar TG„ samaradorligida muhim o„rin tutadi. Tadbirkorlik 
faoliyatini endigina boshlayotgan kishilar uchun kamroq kapital qo„yilma talab 
qiladigan sohalar - konsalting, servis, savdo, vositachilik, reklama xizmatlaridan 
boshlash qulaylik tug„diradi. 
Kapital qo„yilmalar quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
Т
F
K
q

 
Tadbirkorlik g„oyasini amalga oshirishdan kutilayotgan iqtisodiy 
samaradorlik quyidagi ketma-ketlikda tahlil qilingan: 
1. Kerakli ma‟lumotlarni to„plang.
2. O„z biznesingizni tashkil qilish va ro„yxatdan o„tkazish xarajatlari (X
1
) ni 
hisoblang. 
3. Mahsulot (xizmat) ishlab chiqarish uchun ishlab chiqarish bazasini yaratishga 
sarflangan xarajatlarni (kapital qo„yilma) (X
2
) hisoblang. 
4. Mahsulot (xizmat)ni ishlab chiqarish joriy xarajatlarini (X
3
) hisoblang. 
5. Mahsulot (xizmat)ni sotish xarajatini (X
4
) hisoblang. 
Shunday qilib: 
yoki 
bunda, N - mahsulot miqdori. 
6. Mahsulot (xizmat) bahosini belgilang. 
7. Kutilayotgan tushumni (T) hisoblang. 
8. Kutilayotgan balans foydani (F
b
) hisoblang. 
9. Balans foydadan to„lanadigan soliq va to„lovlarni (S) hisoblang. 
10. Sof foydani (F
s
) aniqlang. 
11. Bordiyu, hisob-kitoblar sof foydaga erishilmaganligini ko„rsatsa, u holda tan-
langan g„oya samarasiz hisoblanadi yoki sotish narxini o„zgartirgan holda 
hisoblar qaytadan qilinadi. 

---

112