Yusuf xos hojib «qutadg’u bilig» dostonini balasog’unda yoza boshladi; uni qashqarda yozib tugatdi va qoraxoniy hukmdorlaridan bo’lgan tavg’ach bug’raxonga (tavg’och ulug’ bug’ro qoraxon abo ali hasan binni arslonxon) taqdim qildi. Bug’raxon doston avtorini taqdirlab, unga «xos hojib» (muqarram, eshik og’osi) unvonini berdi. Shunday keyin u yusuf xos hojib nomi bilan shuhrat qozondi. «Qutadg’u bilig»ning muqaddimasida ko’rsatilishicha, doston o’z davrida keng shuhrat qozongan, turkiy tildagi eng yaxshi asar deb baholangan va turli joylarda turli nom bilan yuritilgan. Chinliklar «adabul-muluk» (deb) ot berdilar. Mochin malikaning nadimlari «oyinul-mamlakat» (deb) atadilar, mashriqliklar «ziynatul-umaro» deb aytadilar, eronliklar «shohnomai turkiy» dedilar, shuningdek, ba’zilar «pandnomai muluk» debdilar, turonliklar «qutadg’u bilig» deb aytibdilar. - Yusuf xos hojib «qutadg’u bilig» dostonini balasog’unda yoza boshladi; uni qashqarda yozib tugatdi va qoraxoniy hukmdorlaridan bo’lgan tavg’ach bug’raxonga (tavg’och ulug’ bug’ro qoraxon abo ali hasan binni arslonxon) taqdim qildi. Bug’raxon doston avtorini taqdirlab, unga «xos hojib» (muqarram, eshik og’osi) unvonini berdi. Shunday keyin u yusuf xos hojib nomi bilan shuhrat qozondi. «Qutadg’u bilig»ning muqaddimasida ko’rsatilishicha, doston o’z davrida keng shuhrat qozongan, turkiy tildagi eng yaxshi asar deb baholangan va turli joylarda turli nom bilan yuritilgan. Chinliklar «adabul-muluk» (deb) ot berdilar. Mochin malikaning nadimlari «oyinul-mamlakat» (deb) atadilar, mashriqliklar «ziynatul-umaro» deb aytadilar, eronliklar «shohnomai turkiy» dedilar, shuningdek, ba’zilar «pandnomai muluk» debdilar, turonliklar «qutadg’u bilig» deb aytibdilar.
- «Qutadg’u bilig»ning uch qo’l yozma nusxasi ma’lum. Bu nusxalar «vena» (yoki «hirot»), «qohira» va «namangan» nusxalari deb yuritiladi. «Qutadg’u bilig»ning birinchi nusxasi XIX asrning 20-yillarida istambulda topildi. Bu nusxa XV asrda-1439 yilda hirotda hasan qara sayil shams tomonidan uyg’ur yozuvi bilan ko’chirilgan. Qo’l yozmani topgan olim xammer purgshtall uni venadagi qirollik kutubxonasiga topshiradi. Shuning uchun bu nusxa «hirot» yoki «vena» nusxasi deb yuritiladi. «Qutadg’u bilig»ning ikkinchi qo’l yozma nusxasi 1896 yilda qohirada topildi. Bu nusxa (XV asr) arab yozuvida ko’chirilgan bo’lib, u hirot nusxasidan birmuncha farq qiladi. Tekstdagi juz’iy farqlardan tashqari, qohira nusxasida hirot nusxasidagi ayrim o’rinlar yo’q.
Do'stlaringiz bilan baham: |
