Z. A. Sulaymonova, D. A. Hazratova, S. A. Karomatov

10 -súwret. Qattı jismni ho'llamaydigan suyıqlıq.
Eger shet múyesh 180 o ga teń (yaǵnıy θ=π) bolsa, suyıqlıq qattı jismni sıra da ho'llamaydi. Lekin ámelde bunday elementlar uchramaydi, júdá óz sonda da suyıqlıq qattı jismni ho'llaydi. Sonı da aytıp ótiw kerek, hár bir suyıqlıq birpara qattı denelerdi ho'llaydi, geyparaların ho'llamaydi. Mısalı, suw taza shıyshe sırtın ho'llaydi, biraq parafin sırtın ho'llamaydi; sınap shıyshe sırtın ho'llamaydi, lekin taza temir sırtın ho'llaydi.
Suw menen ho'llanadigan qattı dene sırtı gidrofil sirt dep ataladı, ho'llanmaydigan sirt gidrofob yamasa olefil betler dep ataladı. Parafin, talk, grafit, altıngugurt betleri usılar turine kiredi. Betlerdi jasalma túrde qandayda bir suyıqlıq menen ho'llanadigan yamasa ho'llanmaydigan qılıw múmkin. Mısalı, qandayda bir qattı uglevodorodning sırtına sirt -aktiv element surkab, onı suw menen ho'llanadigan jaǵdayǵa keltiriw múmkin. Ho'llanish túrli texnologiyalıq harayonlarda mısalı, ruda hám kómirlerdi bayıtıwda úlken rol oynaydı. Suwda “jarlı ruda” suspenziyasi tayarlab, ol jaǵdayda arnawlı sirt -aktiv element qosılganida, qimmanbaho rudaning sırtı gidrofoblanadi, bos jınıs, yaǵnıy kvarts, silikatlar, hák taslar ho'llanib, suw tiyine cho'kadi. Suspenziya arqalı hawa aǵımı ótkerilgeninde sırtı gidrofoblangan ruda bóleksheleri kóbik jaǵdayında suyıqlıqtıń júzine shıǵadı. Bul process rudaning flotatsiyasi (bayıtılıwı ) dep ataladı. Keyingi waqıtlarda flotatsiya sanaattıń basqa tarawlarında da qollanılatuǵın boldı.
58
Ho'llanishning muǵdarlıq ańlatpası
Eger qattı dene ústine bir tamshı ho'llovchi suyıqlıq túsirsak, qattı dene sirt energiyası óz ma`nisin kemeytiwge umtila otirip, suyıqlıq tamshısın yoyiltirib jiberedi (11-súwret).

11-súwret. CHet múyesh menen σ3, 1, σ3, 2 hám σ2, 1 arasındaǵı balanısh. 1- hawa, 2-suyıqlıq, 3-qattı dene.
Qattı deneniń gaz (hawa ) menen shegarası daǵı surt keriliwshenliginı 3, 1 arqalı ańlatpalaylik. Qattı dene menen suyıqlıq shegarası daǵı fazalararo sirt energiya σ1, 2, suyıqlıq tamshısın qısıw jolı menen óziniń ma`nisin kemeytiwge ıntıladı. Tamshı ishindegi molekulalararo kúshler de suyıqlıq tamshısınıń yoyilib ketiwine qarsılıq kórsetedi. Bul kúsh suwretde σ2, 1 menen kórsetilgen. Bul 3 ortasında teń salmaqlılıq qáliplesiwiniń shárti Yung tárepinen shıǵarılǵan tómendegi teńleme menen ańlatıladı :

Bul teńlemeden paydalanıp, ho'llanishning muǵdarlıq xarakteristikası shet múyesh kosinusi ekenligin anıqlaymız:

Teńleme (17) Yung nızamı dep ataladı ; odan tómendegi juwmaq kelip shıǵadı : suyıqlıq menen qattı dene ortasında teń salmaqlılıq qarar tapqanında ho'llanish shet múyeshi θ tek sirt shegaranıń molekulyar tábiyaatına baylanıslı, lekin tamshınıń úlken -kishiligine baylanıslı emes (bul teńleme degi σ3, 1 hám σ2, 3 larni tikkeley ólshep bolmaydı, tek olar arasındaǵı ayırma haqqında oylaw múmkin.)
59
Teńleme (17) den kóremizki, cosθ qanshellilik úlken bolsa, ho'llanish sonshalıq kúshli boladı, eger θ ótkir múyesh bolsa, cosθ>0; bul halda qattı dene áyne suyıqlıq menen jaqsı ho'llanadi; bunday sirt liofil sirt esaplanadı. Eger θ topır múyesh bolsa, cosθ<0 bolıp, bul sirt áyne suyıqlıq menen jaman ho'llanadi ol liofob sirt dep ataladı. Sonday eken, θ=90 o yamasa cosθ=0bolǵan jaǵday sırtınıń liofillik yamasa liofoblik shegarasın ańlatadı.