Z. A. Sulaymonova, D. A. Hazratova, S. A. Karomatov

Mısal. Bul fazada suw tamshısınıń radiusı R=10 -3 sm bolsa, kapillyar basım qanday boladı?
Tarqatıp alıw. Laplas formulası ∆P=2σ/ R den paydalanıp ∆Pni esaplaymiz:

66
Yamasa 114 mm sınap úst. Sonday eken, bunıń menen teń salmaqlılıqta turǵan suw tamshısı ishindegi basım bul faza daǵı basımnan 114 mm sınap ústini biyikligi shekem úlken ekenligin taptık.

67
§ 11. ADSORBSIYA
Tayansh sóz hám sóz dizbegiler: Adsorbsiya haqqında ulıwma túsinik, qattı dene betindegi adsorbsiya, Freyndlix formulası, Lengmyurning monomolekulyar adsorbsiya teoriyası, Polyanining polimolekulyar adsorbsiya teoriyası.
Suyıqlıq yamasa qattı dene sırtında basqa element molekulaları, atomları yamasa ionları jıynalısına adsorbsiya dep ataladı. Yutilish kolem boyınsha ketsa absorbciya dep ataladı. Óz sırtına basqa element bólekshelerin utqan element adsorbent, yutilgan element bolsa adsorbtiv dep ataladı. Adsorbsiya procesi satx maydanında ketetuǵın hádiyse bolıp ol liozollarning koagullanishi, kolloid shókpelerdi peptizatsiyasi, bólekshe zaryadınıń ózgeriwi, olardı xo'llanishi hám basqalar menen baylanıslı. Adsorbsiya eki qıylı - fizikaviy hám ximiyalıq boladı. Birinshisi qaytar bolıp, ol molekulalararo kúshler tásirine baylanıslı, adsorbsiyada bir- birine keri eki process júz boladı : biri yutilish bolsa, ekinshisi yutilgan elementtıń desorbtsiyasi bolıp tabıladı. Hár qanday qaytar processdagi sıyaqlı, yutilish hám ajralıp shıǵıw processleriniń tezlikleri teńlesip, sistema adsorbsion teń salmaqlılıq holiga keledi. Bul bolsa sistemada elementtıń ıssılıq háreketi sebepli bir tegis tarqalıwina alıp keledi.
Yutilgan element muǵdarın anıqlaw ushın tájiriybede adsorbtivning adsorbsiyadan aldınǵı hám keyingi koncentraciyaları tabıladı. Adsorbentning 1 sm2 sırtına yutilgan elementtıń g/mol esabındaǵı muǵdarınan adsorbsiyani buyım /sm2 yamasa buyım /m2 ańlatıladı hám G menen belgilenedi: G =, bunda X - yutilgan element muǵdarı ; S - adsorbent sırtı. Adsorbsiyani tómendegishe xarakterlew múmkin: Yutilgan element muǵdarın temperaturaǵa baylanıslılıǵı : G = f (T) R = const (izobara) yamasa S = const (izopika) Basım yamasa koncentraciyanı temperaturaǵa baylanıslılıǵı :R = f (T), S = f (T) (R hám S - teń salmaqlılıqta ) G = const (izoterma) Yutilgan element muǵdarı basım yamasa temperaturaǵa baylanıslı
68
G = f (R), G = f (S) (R hám S - teń salmaqlılıqta ) T = const (izoterma) Bulardan kóbinese adsorbsiya izotermasida paydalanıladı.

Adsorbsiya izotermasi (súwret-1) 3 bólekten ibarat bolıp, birinshi bólekte grafiktı bası daǵı tuwrı sızıqta adsorbsiya R hám S ga proportsional túrde ózgeredi. Ekinshi qıysıq bólim hám abtsissa oǵına parallel tuwrı sızıq maksimal muǵdardaǵı adsorbsiyani ańlatadı.