Z. A. Sulaymonova, D. A. Hazratova, S. A. Karomatov

Qattı -gaz shegara betindegi adsorbsiya. Freyndlix formulası ózgermeytuǵın temperaturada qattı adsorbent sırtına yutilgan gaz yamasa erigen element muǵdarı menen adsorbent salmaǵı arasındaǵı baylanısıw Freyndlixning adsorbsiya teńlemesi menen ańlatıladı :
Bul erda X - yutilgan element muǵdarı ; m - adsorbentning massası ; S - eritpediń adsorbsion teń salmaqlılıq waqtındaǵı koncentraciyası ; K hám 1/n - tájiriybeden tabılatuǵın ózgermeytuǵın bahalar. K-adsorbilanuvchi element tábiyaatına baylanıslı. Onıń fizikalıq mánisi mınada, eger S = 1 hám m = 1 bolsa K = X teń boladı. n- dıń ma`nisi 1. 5 menen 5 arasında boladı. Freyndlix formulası tiykarında G ni esaplaw ushın formula daǵı K hám n konstantalarning san bahaların tabıw kerek. Onıń ushın grafik usılınan paydalanamız hám formulanı Logorifm formada jazamız :

Arasındaǵı baylanısıw grafikda tuwrı sızıqtı beredi.
69

13-súwret. Freyndlix formulasınıń logarifmik koordinatalarda sızılǵan
grafigi.
Sonday etip bir neshe koncentraciyada x/m ni anıqlap grafiktan K hám n ni tabamız. Bul formula ortasha koncentraciya hám basımlarda tuwrı nátiyje beredi.
Lengmyurning monomolekulyar adsorbsiya teoriyası
1916 jıl Lengmyur bul teoriyanı jaratqanda tómendegilerge tiykarlanǵan : Adsorbsion kúshler málim atomlar átirapında lokallangan bolıp, olardıń tábiyaatı = ximiyalıq kúshler tábiyaatına jaqın boladı. Adsorbsiya deneniń hámme jaylarında emes, bálki onıń adsorbsion oraylar dep atalatuǵın bólimlerinde ketedi. Adsorbsion sırtqa yutilgan element monomolekulyar qabat payda etedi. Adsorbsion molekulalar bir-birine tásir etedi. Adsorbilangan molekulalar birbiri menen tásirlashmaydi. Qattı dene hám gaz shegara betindegi adsorbsiya ushın
Bul teńleme kishi hám úlken basımlarda adsorbsiyani tuwrı sáwlelendiredi. Basım júdá kishi bolsa, bul formula daǵı 1+kr ni esapqa almasa da boladı hám ol izotermadagi birinshi tuwrı sızıqtı ańlatadı, úlken basımlarda bolsa Kr=1 boladı, ol jaǵdayda G=G∞ boladı, yaǵniy adsorbiya maksimumga etkennen keyin basım ortsa da adsorbsiya ózgermay qaladı. Eritpeler ushın bolsa bul formula : G =
70
G∞ G - salıstırma adsorbsiya; G∞ - maksimum salıstırma adsorbsiya; S - eritpediń adsorbsion teń salmaqlılıq waqtındaǵı koncentraciyası ; K- konstanta. Lengmyur teoriyasın teksheli adsorbsiya ushın qóllaw múmkin (súwret-3): 1 - tekshe kem koncentraciya yamasa basımda eń aktiv oraylardı tolıwın ; 2 - tekshe joqarı koncentraciya yamasa basımda aktivligi kem bolǵan oraylardı tolıwın hám xokazolarni kórsetedi. Lekin joqarı koncentraciyalarda gewekli adsorbentlarda adsorbsiya izotermasi ushın monomolekulalar teoriyanı qollap bolmaydı.