Z. A. Sulaymonova, D. A. Hazratova, S. A. Karomatov

14-súwret. Sirt keriliwshenligi izotermasiarqalı adsorbsiya izotermasining ózgeriwi.
Dyuklo Traube organikalıq kislotalar menen suw arasındaǵı bolatuǵın tásirdi úyreniw nátiyjesinde, kislota quramında bir - CH2 toparınıń artpaqtası menen kislotanıń suw betindegi adsorbilanishi shama menen 3, 2 ret artpaqtasın anıqlaǵan. Eritpelerdiń sirt keriliwshenligi menen koncentraciyası arasındaǵı boglanish Isikkovskiy B. A. teńlemesi arqalı ańlatıladı : σ0 — σ = Bln (l+AC); bundaǵı σ0 —toza erituvchining sirt keriliwshenligi ; σ —eritmaning sirt keriliwshenligi ; A — hám v emperik konstantalar. Qattı dene sırtında suyıqlıqlardıń adsorbsiyasi úlken áhmiyetke iye, sebebi ol zollarning payda bolıwı, turaqlılıǵın hám olardı buzıw tiykarında jatadı.
Eritpeden elementtıń adsorbilanishi. Tájiriybede qattı dene sırtına yutilgan erigen element muǵdarın anıqlaw ushın, onıń koncentraciyasın azayıwı yamasa adsorbent salmaǵınıń artpaqtası ólshenip tómendegi teńleme arqalı tabıladı.

C0 hám C1 - elementtıń adsorbsiyaga shekem hám adsorbsiyadan keying koncentraciyaları, mol'/l; v - eritpediń kolemi, l; m - adsorbent salmaǵı g; 1000 - perevodnoy mnojitel' (dlya perevoda izmeryaemoy velichini v mmol'/g). Adsorbilanish dárejesi yutuvchi hám yutiluvchi elementlardıń tábiyaatına, temperaturaǵa, gazdıń basımına yamasa eritpediń koncentraciyasına, sonıń menen birge, adsorbentning salıstırma sırtına baylanıslı.
Ionlar adsorbsiyasi. Molekulyar adsorbsiya menen bir katorda ionlar adsorbsiyasi da bar. Ionlar adsorbsiyasi kóbinese qaytmas protsess bolıp tabıladı. eritpeni suyultirish menen desorbtsiya ketpeydi, temperatura asıwı menen kóbinese ionlar adsorbsiyasi asadı. Bul bolsa erigen element bóleksheleriniń

75
Suyıqlıq sırtında jáne onıń koleminde teńdey bir tegis tarkalmaganligi nátiyjesinde suyıq fazada sirt shegara payda bulishiga alıp keledi hám eritpediń sirt kavatida ionlar koncentraciyasınıń eritpedagiga karaganda kem bolıwına baslawshı boladı. Yaǵnıy bul erda teris adsorbsiya baqlanadı. Nátiyjede eritpediń sirt kavati teris zaryadqa iye bulib qaladı. Ionlardıń eritpe sırtında teris adsorbilanishiga sebep, ionlardıń gidratatsiyasi energiyası suw molekulalarınıń bir-biri menen birigiw energiyasınan úlken boladı.

Bul hal sirt keriliwshenligidıń kóbeyiwine alıp keledi. Sirt keriliwshenligi úlken eken, sonday eken teris adsorbsiya boladı. Birpara waqıtlarda ionlar adsorbsiyasi molekulyar xarakterge iye boladı. elektrolit eritpesindegi de anion hám da kation birdey ekvivalent muǵdarda yutilsa molekulyar adsorbsiya boladı.
Ionlar adsorbsiyasining molekulyar adsorbsiyadan parqı, bunda tańlap ketiw hám almasınıw adsorbsiyasi ketedi. Tańlap ketiw adsorbsiyada yamasa kationlar yamasa anionlar adsorbilanadi. Bunda adsorbsiya yutuvchi element tábiyaatına, ion zaryadınıń belgisine, yutiluvchi element tábiyaatına da baylanıslı boladı (valentlik, bóleksheler radiusı, sol'vatlanish dárejesi).
Kationlarning adsorbsiyasida valentlikni tásiri úlken. Kationning valentligi qansha úlken bolsa, onıń adsorbsiyasi sonsha kóp boladı. birdey valentlikka iye bolǵan ionlar xar qıylı adsorbilanadi, buǵan sebep, ionlardıń razmeri hám gidratlanish dárejesiniń xar qıylı bolıwı bolıp tabıladı. Radius qansha úlken bolsa ionlar sonsha kem gidratlanadi hám adsorbsiya sonsha kóp boladı.
Birdey valentli ionlar adsorbilanish tárepten tómendegi qatarǵa jaylasadı

Bu qatorda xar bir keyingi element, o‘zidan oldin kelgan elementdan kam adsorbilanadi. Bunday qatorni Liotrop qatori deyiladi.
76
Ionlar kolloid bólekshe sırtında ásirese jaqsı adsorbilanadi. SHuningushın kolloidlarda elektr zaryadınıń muǵdarı hám belgisi sol ionlardıń bar ekenligine baylanıslı boladı.