Z. A. Sulaymonova, D. A. Hazratova, S. A. Karomatov

Elektrokapilyar hádiyseler
Eger qandayda bir suyıq fazanıń hesh qanday zat menen bánt bolmaǵan bos sırtına elektr zaryad bersak, suyıqlıq óziniń sirt keriliwshenliginı kemeytirip jiberedi. Óytkeni sonda, sırtındaǵı óz-ara qońsılas bóleksheler birdey belgili zaryad qabıl etkeninen keyin bir-birinen uzoqlashib, olar arasındaǵı óz-ara tartıs kúshleri (sonlıqtan, suyıqlıqtıń sirt keriliwshenligi ), azayıp ketedi. Eger suyıqlıq sırtı bos bolmay, aldın, mısalı, oń zaryadqa iye bolǵan bolsa, bunday sırtqa teris zaryad bergenimizde suyıqlıq sirt keriliwshenligidıń azayıwı keri zaryadlar muǵdarları arasındaǵı koefficientke baylanıslı boladı.
Fazalar shegarasında bolǵan zaryaddıń (potensiallar ayırmasınıń ) sirt keriliwshenligine tásirin ańlatiwshı hádiyseler - elektrokapilyar hádiyseler dep ataladı.
Olar qos elektr qabatda júz boladı. Bul hádiyselerdi úyreniw nátiyjesinde zaryad ma`nisi menen sirt keriliw arasında baylanısıw bar ekenligi anıqlanadı, áne sol baylanısıwdıń grafik suwreti elektrokapillyar qıysıq sızıqlardan ibarat. Elektrokapillyar hádiyselerdi eń aldın elektrolitlarning suwdaǵı eritpeleri menen sınap shegarası daǵı betler mısalında 1873 jılda
88
Lippman ózi jaratqan kapilyar elektrometr járdeminde tekserdi. Keyinirek onıń izertlewleri Gui (1910 jıl ), A. N. Frumkin (1919 jıl ) hám basqa ilimpazlardıń jumıslarında rawajlantırıldı.
Shama menen oylayıq, sınap metalı sınap tuzining suyultirilgan eritpesine túsirip qoyılǵan bolsın. Sınap ionların suwdiń qutbli molekulaları ózine tartıp alıwı sebepli sınaptıń sirt keriliwshenligi azayıp ketedi. endi sınap duzı eritpesindegisınap sırtına teris elktr zaryad berip bul betti qutblay barsaq, sınaptıń sirt keriliwshenligi menen sınap sırtınıń zaryadı arasında baylanısıw bar ekenin gúzete alamız. Sınap betindegi oń zaryad azayǵan tárepke sınap menen eritpe shegarasında sirt keriliw orta baradı. Sınap betindegi barlıq oń zaryadlar neytrallanibbo'lganidan keyin, yaǵnıy sınap sırtınıń zaryadı nolge teń bolǵanında sirt tarnglik úlkenligi maksimal mániske erisedi. Sınap sırtında teris zaryad asırilaversa, sınap menen eritpe shegarası daǵı sirt keriliw azaya baslaydı.
Eger abstsissalar oǵına sınap betindegi elektr zaryad bahaları,ordinatalar oǵına sınap menen eritpe arasındaǵı sirt keriliw qóyılsa, parabola formasındaǵı diagramma payda boladı (19 -súwret elektrokapillyar diagramma ).
Bul diagrammada sınap menen eritpe arasındaǵı sirt keriliwdıń maksimal ma`nisi gúzetiletuǵın noqatda sınap sırtınıń elektr zaryadı nolge teń boladı. Bul noqatda sirt keriliw zaryadqa baylanıslı bolmaydı, sonlıqtan, bul
89
Erda boladı. Lekin bul noqatda elektr potensialdıń haqıyqıy ma`nisi nolge teń bolmaydı, bul erda tek sırtındaǵı potensial keri sırtqı potensial menen teńlesedi tek.