Z. A. Sulaymonova, D. A. Hazratova, S. A. Karomatov

Aǵıp shıǵıw potencialı - elektroosmosga keri hádiyse bolıp, 1859 jılda Kvinke tárepinen jańalıq ashılǵan. Suyıqlıq basım tásiri astında kapillyar naydan aǵıp shıǵıs jayida elektr potencial - “aǵıp shıǵıw” potencialı payda boladı.
Qos elektr qabattıń dúzilisi. Qos elektr qabat payda bolıwı
haqqındaǵı oyda sawlelendiriwdi daslep Kvinke ilgeri surdi. Qos elektr qabattıń dúzilisin birinshi ret Gel'mgol'ts hám Perren túsintirip berdiler. Olardıń pikrine qaraǵanda, qos elektr qabat tap tegis kondensator sıyaqlı dúzilgen bolıp,zaryadlar fazalar shegarasında eki keri ionlar qatarı formasında jaylasadı. Eki qabattıń biri qattı dene sırtına tikkeley jabıwıp turadı, ekinshisi (yaǵnıy birinshisine salıstırǵanda keri zaryadlı qabat ) bolsa suyıqlıq ortalıǵında boladı. Qabatlar arasındaǵı aralıq júdá kishi bolıp, onıń qalıńlıǵı molekulalardıń (yamasa sol'vatlangan ionlardıń ) radiusları úlkenliginejaqın boladı. Qattı faza sırtına oń hám teris ionlar adsorbilanadi.

78

Bul qabat potencial belgileytuǵın qabat dep ataladı. Nátiyjede aralıǵı 1 - 2 molekula radiusına teń bolǵan qaramaqarshi zaryadlı ionlardan ibarat qos elektr qabat payda boladı. Bunday qos elektr qabat ishinde elektr potencialdıń ma`nisi tap kondensator daǵı sıyaqlı (tuwrı sızıq boylap ) keskin ózgeriwi kerek. (súwret 1) Súwrettiń shtrixlanbaǵan bólegi eritpeni ańlatadı. +q hám -q betler arasındaǵı punktir sızıq elektr potenciallar ma`nisin kórsetedi. Bul baha qattı faza menen eritpe arasındaǵı potenciallar ayırmasın da kórsetedi. Bul sxemanıń tiykarǵı kemshiligi ionlardıń suyıqlıq ishindegi Broun háreketi esapqa alınbaydı hám de qabatlar arasındaǵı aralıqtı júdá kishi dep boljaǵanlar. Gui - Chepmen teoriyası. 1913 jılda Gui-Chepmen qos elektr qabat dúzilisi haqqında teoriyanı jarattılar. Bul teoriyaǵa kóre qos elektr qabat payda bolishida bir tárepden qarama - qarsı zaryadlardı eki qabat formasında jıynawǵa intilgan elektrostatik tartıs kúshi hám ekinshi tárepden ionlardı suyıqlıq ishinde taratıwshı Broun háreket kúshi bar ekenligi úlken áhmiyetke iye. Gui - Chepmen qos elektr qabat tártibindegi qarsı ionlar qabatı diffuz (jazıq ) dúzılıwǵa iye dep shama menen oyladılar.