‘z b e k I s t n r e s p u b L 1k a s I o L iy va ‘rta m a X s u c ta’l I m V a zir L ig I

7 9 -§ . Havo bilan sovitish tarmog‘i
Havo bilan sovitiladigan avtomobil dvigatellarida asosan havo oqimini 
m a jb u r i y y o ‘n a l tiris h usuli q o ‘l l a n i la d i. D v i g a t e l n in g s i l i n d r va 
kallaklaridan issiqlik tarqatishni tezlatish m aqsadida ularning tashqi 
devorlariga qovurg‘alar yasalgan. Bu hoi dvigatelning umumiy joylanishiga 
va uning b a ’zi qismlarining konstruksiyasiga t a ’sir etadi.
Havo bilan sovitiluvchi avtomobil dvigatellarining yaxshi sovitilishi 
havo oqim ining tezligiga, bu oqim ning silindr va kallak atrofidan aylanib 
o ‘tishiga bog‘liq.
80-§ . Moylash tarmog‘i va uning vazifalari
Dvigatel detallarining katta yuklanishlarda ishqalanib ishlashi ularning 
yeyilishiga va q izishiga olib keladi. S h u n in g u c h u n d v ig a te ln in g
ishqalanuvchi detal yuzalariga uzluksiz ravishda moy yuborib turish zarur. 
Bu vazifani dvigatellarda moylash ta rm o g ‘i bajaradi.
M o y la s h t a r m o g ‘i dvigatel i s h l a y o t g a n d a u n in g i s h q a l a n u v c h i
yuzalariga kerakli m iqdorda moy yetkazib beradi. Natijada ishqalanuvchi 
sirtlar q is m a n soviydi, ish q a la n ish i va yeyilishi k am ay a d i h a m d a
detallarning yeyilishiga sababchi moyga yopishgan yeyilgan zarrachalar 
m oy bilan birga karter tubiga tushadi va bu moy keyin kayta tozalanadi.
Moy quyish naychasi orqali m oy karter tubiga tushadi. Karter tubidagi 
moy sathi sath o ‘lchagich dastagi bilan o ‘lchanadi. Ishlatilgan m oyni 
chiqarib tashlash u ch u n karter tubiga tiqin kirgizilgan. O datda karter 
tubining eng pastki qismida moy nasosining moy qabul qilgichi joylashadi. 
M oy nasos yordamida dag‘al filtrdan o ‘tib, asosiy moy kanaliga boradi.
191
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Dvigatel sovuqligida yoki uning tirsakli vali juda katta aylanishlarda 
ishlaganda tarmoqdagi m oy bosimi juda k o ‘tarilib, moylash ta rm o g ‘i 
naychalarini yorib yuborishi m umkin. Buning oldini olish va tarm oqqa 
moy belgilangan bosim ostida borib turishi uchun nasosning pastki qismiga 
qaytarish (reduksion) klapan o"rnatilgan, u tarm oqqa oshiqcha o ‘tayotgan 
moyning bir qismini karter tubiga qaytarib, moy bosimini bir m e ’yorda 
ushlab turadi. Dag‘al filtrning ifloslanishi natijasida uning moy o ‘tishiga 
b o ‘lgan qarshiligi oshib ketadi yoki moyni asosiy moy kanallariga butunlay 
o ‘tkazm ay q o ‘yadi. Bu paytda moy o ‘tkazish klapani orqali asosiy moy 
y o lig a o ‘tadi. Ba’zi hollarda mayin flltrga saqlagich klapani o'rnatilishi 
mumkin. M oy asosiy moy y o ‘li orqali blokdagi moy teshiklaridan chiqib, 
tirsakli valning uzak b o ‘yinlari va taqsimlash valining podshipniklariga 
o ‘tadi. Blokdagi tik joylashgan tuynuk yoki moy naychasi orqali moy 
koromislo o ‘qiga yuboriladi. Koromislodagi moy yo‘li orqali m oy klapan 
o ‘zagining tubi va shtangaga oqib tushadi. Shatun podshipnigiga moy 
o ‘zak b o ‘ynidan tutashtiruvchi moy yo‘li orqali bosim ostida o ‘tadi. B a’zi 
dvigatellarda porshen b arm ogbiga moy shatun o ‘zagidagi moy y o ‘li orqali 
bosim ostida yuboriladi.