‘z b e k I s t n r e s p u b L 1k a s I o L iy va ‘rta m a X s u c ta’l I m V a zir L ig I

57 -§. Katta hajmdagi va kanallardagi qaynash
Katta hajm da va kanallarda ham qaynash mavjud b o ‘lib, bular bir- 
biridan farqlanadi. Katta hajmdagi pufakchali qaynashda h aro ratlar 
m aydonini k o ‘rib chiqam iz (55-rasm).
Sirtning harorati qaynash haroratidan ancha yuqoriroq. Suyuqliking 
harorati butun hajm b o ‘ylab t o ‘yinish haroratidan 0,2°C ga k o ‘proq,
±to‘y
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bug‘ holatida esa, toWinish haroratiga teng.
Sirt b o ‘yicha qay n a sh d a (56-rasm ) suyuqlik yadrosidagi h arorat 
t o ‘yinish haroratiga qaraganda k ichika faqat chegara qatlamida suyuqlik 
t o ‘yinish haroratiga nisbatan isigan.
Kanallardagi 2 fazali oqim tuzilish balandligi bo‘ylab o'zgaradi. Kanallardagi 
qaynashda sodir boladigan qismlami ko‘rib chiqamiz (57-rasm).
Rasmda 1 - ekonom ayzer konveksiya qismi boMib, suyuqlik qaynash 
haroratigacha qiziydi; 
2
- konveksiya qismi, y a ’ni qattiq jism sirtida 
qaynash qismi, bun d a suyuqlik faqat qaynaydi, oqim yadrosida esa hali 
qaynam agan hisoblanadi; 3 - tezlashgan pufakchali qaynash qismi, bu 
emulsion holat qismi deb h a m ataladi; 4 — probkali holat qismi, bunda 
bug
4
katta probka holatida b o ‘lib, markazda harakatlanadi, suyuqlik esa 
sirt yuzasida qaynaydi; 5 - halqasim on holat qismi; 
6
- qurish qismi, 
suyuqlik plyonka sirtda quriydi, faqat n a m b u g ‘ oqadi. Bu konveksiya 
hisoblanadi. Issiqlik berish koeffitsienti kamayadi, sirtning harorati ortadi. 
Bu ikkinchi tartibli qaynash krizisi deyiladi.
57-rasm
i
^tO'y
135
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ikki fazali oqim ning bir qancha parametrlarini k o ‘rib chiqamiz:
1. Hajmiy bugk saqiami
M , J p h
Ф =
----- , 
(240)
c/r
bunda M b — b u g ‘ning massasi;
V ,. — bug‘-suv aralashmasining hajmi.
2. Massaviy sarflanish bu g
1
saqiami
Gh 
G„
^
 =
(241) 
G ar — bug'-suyuqlik aralashmasining sarfi, kg/sek.
3. Sirkulyatsiya tezligi
G„
W, = ------ 7 ,
(242)
,S 
Par J
f— kanalning k o ‘ndalang kesim yuzasi.
4. Hajm iy sarflanish b u g ‘ saqiami
К
Vh
(243)
G
V= —
p
5. Haqiqiy bug‘ saqiami
(244)
f*
fh —
b u g ‘ bilan qoplangan kanal k o ‘ndalang kesimining yuza qismi; 
fs —
suyuqlik bilan qoplangan kanal k o ‘ndalang kesimining yuza qismi.
6
. Bug‘ning haqiqiy tezligi
к
W 
b = Y
(245)
l b
136
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

7.Fazalar sirg‘anish tezligi
u = wb - \ v ,
(246)
Plyonkali q a y n a sh d a issiqlik b e r u v c h a n lik quyidagi ifoda bilan 
hisoblanadi:
bunda 
1
() - aniqlovchi kattalik sifatida gorizontal quvurlarda diametr, 
vertikal quvurlarda balandlik olinadi.
K o ‘pchilik m ualliflarning ishlarida suyuq m etallarning qaynashi 
t e k s h i r i l g a n d a issiqlik b e r u v c h a n l i k k r i z i s i n i n g yangi t u ri kelib 
chiqqanligini ko‘rish mum kin. B unda bir fazali konveksiyadan tezda 
plyonkali qaynashga o ‘tish sodir b o ‘ladi. Bu “ uchinchi qaynash krizisi” 
termini deb ataldi (qkr3):
O qim ning aylanishi — b u g ‘ generatoridagi qaynash ja ra yonining 
jadalligidir. Lekin oqim aylanishining b og‘liqligi kelib chiqishi turlichadir. 
Bu bo g ‘liqlik tekis, ustiga va tagiga egilgan quvurlarda liar xil bo'ladi. 
Tagiga egilgan quvurlarda kichik b o ‘ladi.
Qaynashda issiqlik almashishni jadallashtirish uch u n g ‘ovakli yuzalar 
q o ‘yish kerak b o ‘ladi. Bunda bug‘lanish markazlari ko‘proq yuzaga keladi. 
Shu narsa kuzatilganki, g ‘ovakli yuzalardagi qaynashdagi egri chiziq tekis 
yuzalarnikiga qaraganda yuqoriroq joylashadi va qkr! uch marotaba yuqori 
b o ‘ladi.
Qaynash jarayonining murakkabligi m atem atik modellarni yaratishni 
qiyinlashtiradi. Bir qancha katta ilmiy-tekshirish markazlarida qaynashda 
issiqlik b erishning m a te m a tik m odellarin i tuzish borasida ish olib 
borilmoqda.