‘z b e k is t n r e s p u b L ik a s I o L iy V a ‘r t a m a X su s t a ’l im V a z ir L ig I u r g a n c h d a V l a t u n IV e r s it e t I

Ob-havo va iqlim. Ob-havo va uning elementlari. 0 ‘rganish usullari. Iqlim. Yer shari 
iqlimi. Iqlim hosil qiluvchi omillar va jarayonlar. Iqlimning vertikal va gorizontal o‘zgarishlari. 
Kontinental, dengiz, oraliq va musson iqlimlar, ularning o‘ziga xos xususiyatlari. Iqlim 
mintaqalari 
va 
issiqlik 
mintaqalari. Iqlimdagi 
o‘zgarishlar, 
uning 
sabablari 
va 
oqibatlari. 0 ‘zbekiston iqlimidagi o‘zgarishlar. Iqlim o‘zgarishini uzoq muddatli prognoz 
qilish.
Biosfera. Hayotning tarqalish chegerasi. Organizmlarning turlari va ularning vazifasi. 
“Ekologiya” fani haqida tushuncha. Ekologiya, ekologik holat (vaziyat), tabiatni muhofaza 
qilish tushunchalari. Ekologik omillar (abiotik va biotik). Ekotizim. Biotsenoz, fitotsenoz, 
zootsenoz, biogeotsenoz. Okeanlarning organik dunyosi (plankton, nekton, bentos). Biomassa. 
Nurash va nurash qobig‘i. Pedosfera. Tuproq qatlami va uning inson hayotida tutgan o‘mi. 
Tuproqlarning turlari, ularning Yer yuzi bo‘yicha tarqalishi. Tuproq hosil qiluvchi 
omillar.Tuproq profili (kesmasi). Tuproqning umumiy fizik xossalari. Tuproqlarning inson 
tomonidan o‘zgartirilishi. Tuproq eroziyasi. 0 ‘zbekiston tuproqlari va ulardan foydalanishning 
ekologikjihatlari.
0 ‘simliklar dunyosi, ularning asosiy turlari. 0 ‘simliklaming tekislik va balandliklar 
bo‘yicha tarqalishi.
7-mavzu. Geografik qobiqning gorizontal tuzilishi
Geografik qobiqni gorizontal yo‘nalishda tabaqalanishning omillari. Yer yuzasi 
tuzilishining asosiy xususiyatlari, gipsografik egri chiziq. Mintaqaviy - zonal tuzilmalar. 
Issiqlik va iqlim mintaqalari. Zonallik. Sovuq (qutbiy va qutbyoni), mo“ tadil va issiq (chala 
cho‘l va cho‘l zonalari) mintaqalar. Balandlik mintaqalari. Landshaft haqida tushunchalar. 
Landshaftlaming ichki tuzilishi.
8-mavzu. Geografik qobiqning harakatlari va ularning turlari
Geografik qobiqing issiqlik manbalari (ichki va tashqi). Geografik qobiqqa quyosh 
isiqligining kelishi. Modda va energiyaning aylanma harakati. Litosferadagi aylanma harakatlar. 
Mantiyada moddalar harakati, litosfera plitalari harakati. Tog‘ tizmalarining hosil bo‘lishi. 
Geosinklinallarning rivojlanishi. Ko‘tarilish va denudatsiya. Issiqlikning aylanma harakati. 
Radiatsion muvoznat va byudjet. Atmosfera harakatlari. Issiqlik mashinalari. Okean va quruqlik 
o‘rtasida issiqlikning kundalik, fasliy va yillik aylanma harakati. Suvning aylanma harakati. 
Okeanda oqimlaming harakati. Okeanlarda suvlarning vertikal almashinishi.
Geografik 
qobiqda 
modda 
va 
energiya 
aylanma 
harakatlari. Biologik 
va 
biogeokimyoviy aylanma harakatlar. Geografik qobiqdagi davriy harakatlar: tsikllik va 
ritmiklik.Geografik qobiqning bir butunligi va yaxlitligi. Quruqlikda zonallik va azonallik. 
Balandlik mintaqalanishi.