‘z b e k is t n r e spu b L ik a si o L iy va ‘r t a maxsus

xomashyo manbasidan to oxirgi iste 'molchiga yetib borgunicha
bo‘lgan yoHdagibahosining strukturasi:-------tovarning umumiy
bahosi; —----- tovarning umumiy bahosidagi logistika ulushi; TICHM
- 
texnik ishlab chiqarish mahsuloti; XIT- xalq iste ’moli tovarlari; 
XITning taqsimlanish markazi Ns 1 - ishlab chiqarishga mo ‘Ijallan- 
gan joylarda joylashgan va xalq iste'moli tovarlariniyirikpartiyalarda 
It arid qiluvchi ulgurji savdogar; XITning taqsimlani sh markazi № 1 - 
ishlab chiqarishga mo ‘Ijallangan joylarda joylashgan va keng 
assortimmtdagixalq iste’mol tovarlarini sctuvchi ulgurji savdogar.
128

---

Tovarlarni yakuniy narxdagi logistikaga ketadigan xarajatlari 
ulushining yuqori boMishi shuni ko‘rsatadiki, moddiy oqimlami 
boshqarishni 
optimallashtirish 
orqali 
xo‘jalik 
yurituvchi 
subyektlarning ko‘rsatkichlarini yaxshilash mumkin.
Moddiy oqimlarni boshqarishga logistik yondoshuvni qo‘llash 
iqtisodiy samarasining asosiy tarkibiy elementlarini ko‘rib chiqamiz
Ishlab chiqarish va muomala sohasida logistik yondoshuv 
quyidagi samarani beradi:
- moddiy oqim harakati y o ‘lida zaxiralar hajmini kamaytirish;
- tovarlarni yetkazib berish vaqtini qisqartirish;
- transport xarajatlarini kamaytirish;
- qo‘l mehnati xarajatlarini kamaytirish.
Yevropa sanoat assotsiatsiyasining m a’lumotlariga ko‘ra, 
moddiy oqimning monitoringi moddiy zaxiralarning 30-70% ga 
qisqarishini ta’minlaydi.
Zaxiralami optimallashtirishning ahamiyatini yana quyidagilar 
bilan asoslash mumkin:
- ishlab chiqarish va muomala sohasidagi korxonalarda zaxirani 
saqlash-yillik xarajatlari o ‘rtacha zaxira narxining 25-30% ini 
tashkil etadi;
- zaxira saqlash va boshqaruv apparati xarajatlari hamda tovar 
buzilishi 
yoki 
o ‘g ‘irlanishi 
oqibatida 
ko‘riladigan 
logistika 
xarajatlari umumiy tuzilmasining 50% ni tashkil etadi;
- korxona aylanma kapitalinig ko‘p qismi, odatda, zaxiralarga 
sarflanadi (korxona butun aktivlarining 10 dan 50% gacha qismini);
- zaxiralarni saqlab turish xarajatlari umumiy ishlab chiqarish 
xarajatlarining 25-30% ni tashkil etadi.
Logistikani qo‘llashdagi navbatdagi iqtisodiy samara tovarni 
logistik zanjirdan o ‘tish vaqtining qisqarishi hisobiga ta’minlanadi. 
Bugungi kunda omborga joylashtirish, ishlab chiqarish operat- 
siyalari va yetkazib berishga sarflanadigan umumiy vaqt xarajat- 
larida bevosita tovarning o ‘zini ishlab chiqarishga sarflanadigan 
vaqt o ‘rtacha 2-5% ni tashkil etadi.
Bulardan ko‘rinib turibdiki, 95% dan ortiq vaqt logistik 
operatsiyalarga to‘g ‘ri keladi. Ushbu foizni kamayishi kapital 
aylanishini tezlashtirishga, shunga muvofiq bir birlik vaqtga to ‘g ‘ri
129

---

keladigan foydaning ortishiga hamda mahsulotning tannarxini 
kamayishiga olib keladi.