Z. M. Yakubov cholg`u ijrochiligi

“Dutor kontrabas” - dutorning juda katta qilinib ishlangan turi, 
uning to`rtta tori bo`lib, bular kvarta bo`yicha: to`rtinchi tor kontr 
oktavadagi Mi, uchinchi tor kontroktavadagi Lya, ikkinchi tor katta 
oktavadagi Re va birinchi tor katta oktavadagi Sol‟-larga sozlanadi. 
Ovoz hajmi kontr oktavadagi Mi-dan kichik oktavadagi Lya-ga 
qadardir. Notalar bas kalitida, eshitilishiga nisbatan oktava yuqoriga 
yoziladi. “Kamoncha” – g`ijjak, skripka va bularning turli shakldagi 
katta-kichik xillarida tovush chiqazish vositachisi – smichokdir. 
Kamoncha yog`ochiga ot dumining qili tortiladi va unga kanifol 
surtiladi. 
“Karnay” – o`zbek puflama musiqiy cholg`u sozi bo`lib, misdan 
yasaladi. Uzunligi ikki metrdan oshiqroq. Karnay bayramlarda, tantanali 
marosimlarda surnay, nog`ora, doiraga qo`shilib chalinadi. Karnayda 
asosiy tovushdan yuqori sof kvinta yoki kichik septima intervali 
chalinadi. 
“Parda” - musiqa cholg`u sozlarining ma`lum balandlikdagi 
tovushlarini olish uchun chap qo`l barmoqlari bilan bosiladigan o`rin. 
Parda dutor, tanbur, rubobda ichak, metall yoki yog`ochdan yasaladi. 

---

171 
Changda esa, parda uriladigan torlardir. Parda – dutor, tanbur, rubobga 
o`xshash cholg`u sozlarda dastaga bog`lanadigan, qo`y ichagidan 
qilingan ipdir. 
“Rubob” - Osiyoning ayrim xalqlari va o`zbeklar o`rtasida 
qadimdan keng tarqalgan torli-tirnama cholg`u sozidir. O`rta Osiyo 
xalqlariga nisbatan janubiy Xitoyning Sintsyan viloyatida yashovchi 
uyg`urlar o`rtasida keng tarqalgan turi Qashqar rubobi deyiladi. Rubob 
kosasi qazma, ya‘ni o`yilib, ustiga teri qoplangan, dastasiga ipak yoki 
ichakdan qilingan pardalar bog`lanadi.
Rubobda beshta tor bo`lib, uchtasi ipak tor, ikkitasi sim tordir. 
Bulardan 5- va 4- torlar katta oktavadagi Lya-ga unison, 3-tor kichik 
oktavadagi Mi va asosiy melodik, 2- va 1- torlar kichik oktavadagi 
Lya-ga unison sozlanadi.
Respublikamizda hozirgi vaqtda qo`llanilayotgan rubob qayta 
ishlanib, yarim pardalar asosida ishlangan va pardalar doimiy, 
surilmaydigan qilib yasalgan. Bu rubobdagi besh torning to`rttasi sim tor 
bo`lib, beshinchisi ichak tordir, kvarta bo`yicha 5- tor katta oktavadagi 
Si-ga, 4- va 3- torlar kichik oktavadagi Mi-ga unison, 2- va 1- torlar 
kichik oktavadagi Lya-ga unison sozlanadi. Ovoz hajmi katta oktavadagi 
Si-dan ikkinchi oktavadagi Lya-ga qadardir. Rubob notalari eshitilishiga 
nisbatan oktava yuqorida skripka kalitida yoziladi.