Z. T. Taxirov nashr jarayoni asosiy bosqichlari

suvi bilan to ‘lib chiqqan edi”.
Hikoya ta’sirida Otabek karaxt bir ahvolga tushgan edi, u o‘z 
qayg‘usini deyarli unutgandi. Abdulla Qodiriy garchi bu hikoyani 
uchinchi darajali personaj tilidan bay on etsa-da, lekin uni asosiy 
personaj shum taqdiriga bog‘lay olgan, xatto uni Otabek “xavas” 
qilgudek darajaga ko‘tara bilgan. Otabek ham o‘z “kuni” dan ko‘ra 
usta Olimning “kuni”ni ma’qul ko‘radi va o‘zini o‘zi %»yiydi: 
“quvlanishga, tahqir etilishga loyiq ko'rilgan Otabek, usta Olim 
bo‘lishga ham sazovor emas!”
Ijodkor ayrim hollarda, garchi ikkinchi yoki uchinchi darajali
personajlar tilidan bo‘lsa-da, hikoya ichida hikoya usulidan
210

---

1'oydalanadi. Biz bu o‘rinda mumtoz jahon adabiyotidagi hikoya 
ichida hikoyani nazarda tutmayapmiz. Balki asar ruhiga mos, 
ijtimoiy mazmun kasb etuvchi holatni ko‘zda tutmoqdamiz.
Oybekning “Qutlug4 qon” romanida ham bu usuldan foydalanish 
ko‘p uchraydi. Buni Gulandom bilan bog‘liq epizodda ko‘rish 
mumkin. Mazkur hikoya ichidagi hikoya Gulandomning o ‘sha 
vaqtdagi holatinigina emas, balki undan ahamiyatliroq bo‘lgan 
vaziyatni aks ettirishga xizmat qilgan.
Maishiy buzuq Tantiboyvachcha kayfu safosini yanada tugal 
qilish uchun Gulandomdan xirgoyi qilishni so‘raydi. Gulandom 
tarang qilmay, darhol dutorini qo‘lgaolib chertadi vayengil, o‘ynoqi 
bir ashulani boshlaydi. Ashula tugagach, “qomim to‘yganligi uchun 
yaxshi aytolmadim”, - deydi. Tantiboyvachchaning “nega”, degan 
savoliga shunday javob qiladi:
“Bilmadim, bir vaqtlar qarindoshlarim orasida ashula aytgan- 
dim. ... Dadam keldi: Bolam qorning t o ‘q ekan, ovozing xira 
chiqdi ”. Biz tushunmadik, keyin о ‘sha narsani hikoya qilib berdi. 
Hali ham yodimda. “Bir zamonda, - dedi dadam, - Aflotun degan