Z. T. Taxirov nashr jarayoni asosiy bosqichlari

unitadigan kishi emasmiz. 0 ‘rtog‘ingiz Sodiqboy men bilan
birgalashib kamlik kormadi, awali xudo, qola bersa men uni 
uylantirib qo'ydim... Men birov bilan oshnachilik qilsam, hatto, 
undan jonimni ham ayamay, ко ‘nglini olmoqqa tirishaman.

---

Sodiq:
- Mutalboy sizni о ‘zidan yaxshi biladir, Homid aka! Siznmg 
qanday xizmatingiz borligiga ham qondan... Ammo uning sizdan 
iltimosi bor ekan.
Homid:
- Nima iltimosingiz bor, Mutalboy?
- Mutal:
- Bitta - y-ya-yarimtadan ych-to ‘rt t-t-tanga q-qarzlarinr bor 
edi, Homid aka.
Homid:
- Oshnachilikdegan uch-to ‘rt tanga bilan bog'lana olmaydir,
Mutalboy! Men sizga hali aytib qo ‘ydim: mening oshnaligim
oshnadan jonni ham ayamaslik bilan bo'ladir. Uch-to‘rt tanga 
emas, muhtoj bo ‘Isangiz ottiz-qirq tanga so ‘ray bering!
Jannat opa:
- Hohi Homidboy murod-maqsadigayetsin, qix... Oshna-
og'aynidan dunyo ayamaydir!
Mana Mutal polvon, hozircha oz bo ‘Ita ham shuni olib turasiz, 
ammo xizmat haqingiz о ‘z y o ‘liga bo ‘ladir.
Adibning o ‘z romanida yuqoridagi qatlam vakillarini kiritishdan 
maqsadi asar bosh qahramoni - Otabekning xarakterini yanada 
yorqinroq ochib berishdir. Qatlamlararo ziddiyatlar romanda 
dramatizmni kuchaytiradi, unga hayotiylik bag‘ishlaydi.
Har bir asarda, u xoh hajman katta bo‘ Isin, xoh kichik muallifning 
orzu-umidlari (bu garchi ramziy ma’noda bo4 Isa ham) o4z ifodasini 
topishi ayni haqiqat. Ana shu orzu-umidlar asarda qatlam-qatlam
171

---

tarzida namoyon bo‘ladi. Shu ma’noda Oybekning «Qutlug‘ qon» 
asarida ham ikki baquw at qatlam mavjud. Agar birinchi qatlamni 
bosh qahramonlaming o‘xshashi yo‘q muhabbati tashkil etsa, 
ikkinchi qatlamni shu qahramonlar qaynagan qozon yanglig4 
ijtimoiy muhit tashkil etadi.
Birinchi qatlamda, tong pallasidagi shudringdek shaffof sevgi
- ilohiy bir hissiyoti kamalakdek tovlanadi. Kambag‘al yigit bilan 
Yormatdek qulning qizi o‘rtasidagi muhabbat qanchalar yuksak 
ekani hammaga ayon. Bunda adib o‘z qahramonlari, o'zining 
estetik didi va badiiy tasviriy-ta’sirchan vositalardan qanchalar 
foydalana olishlik san’atini namoyon qilib o‘quvchini rom etadi.
Romandagi ijtimoiy qatlam ahyon-ahyon, nihoyasida esa 
to‘lig‘icha birinchi o‘ringa ko‘tarilishi o‘sha davr bilan - zamona 
haqiqati bilan chambarchas bog‘liqdir.
Aslida Yo‘lchi zamona zulmiga qarshi kurashchi bo‘lib 
tug‘ilmagan. Xalq ko‘ksida oy sayin emas balki kun sayin paydo 
bo‘layotgan jarohatlar Yo‘lchining aql ko‘zini ochadi, «sitamli