Z. T. Taxirov nashr jarayoni asosiy bosqichlari

dunyo»m tiniq ko‘rishiga imkon yaratadi. Natijada u «...boy, 
...vachchalar dunyosiga» qarshi bosh ko‘taradi.
Yo‘lchi bozorga, gazlama tashib, tog‘asining do‘konida uzoq 
qolib ketadi, oldi-sotdi jarayonini ziyraklik bilan kuzatadi, asta- 
sekin savdogarlar va bozor sirlari bilan tanisha boradi. Har xil 
rastalarda olamonning g‘ovur-g‘uviri, oltin-kumush tangalarning 
jarangi, qog‘oz pullarning shildirashi, savdo dengizining to‘lqini, 
unda ko‘tarilib, pasayib turuvchi bo‘ron og‘ushida javlon 
urayotgan yoki chirpirak bo‘layotgan insonlaming ruhi, kayfiyati, 
yuragi, turmushi, baxti va baxtsizligi, omadi, falokati ko‘z o‘ngida

---

ravshanlasha boshlaydi. Oddiy mehnatchi-dehqon, kosib, mardikor 
va boshqalar misoli bu bozor jahannami olovida bir tutam quruq 
xasdek yonayotganini idrok etadi-yu, ammo hali ko‘p narsaga 
uning aqli yetavermas edi. Ammo birinchi o‘ringa chiqayotgan bu 
ikkinchi qatlam har soat, har daqiqada unga o‘zining qiyofalarini 
sirlarini oshkor etardi. Adib Yo‘lchi ongida ijtimoiy manzaraning 
oydinlashishini sabr-toqat bilan kuzata boradi.
Turkiston mustamlakaga aylantirilgach, yevropacha bozor 
munosabatlari kirib kela boshlaydi - bu bilan kapitalistik salbiy 
illatlar mustamla-kachilarning «sa’y-harakati» bilan, aw alo, 
savdogar, boylar, ulaming farzandlari tabiatida ko‘payadi. Din­
ning ta ’siri susayib, ichkilikbozlik, o‘g‘rilik, xarom eyishlik va 
fohishabozlik kabi illatlar avj oladi. Qozi, keyinchalik muffiy bo‘l- 
gan Sattorxon buning yorqin dalili bo‘la oladi.
«Tuzemtsi, sblijavshiesya s russkimi i nauchavshiesya govorit 
po-russki, usvaivali preimushestvenno vneshnego storonu russkoy 
jizni, bolshego chastyu otritsatelnue storonu, nauchilis vesti 
legkomuslennuy obraz jizni, p it vino i pivo; eto otnositsya daje к