Z. T. Taxirov nashr jarayoni asosiy bosqichlari

Salimboyvachcha labini tirjaytirib zaharxanda qildi.
— Qo ‘limni qo ‘y, baqirish shunchami! Singlingmi, kim? Podshoh 
qizimi?!Juda oltin bo ‘Isa ham... Yo ‘q tuzim, nonim sani quturtirgan, 
it! - о ‘dag ‘ayladi Salim.
Yo ‘Ichi tishini qayrab, boyvachchaningko ‘kragigazarb bilan bir 
musht tushirdi. Boyvachcha gandiraklab uch-to ‘rt qadam narida 
qorga yiqildi. Yo ‘Ichi etigi bilan uning dumbasiga bir-ikki tepdi.
Oddiy, g‘oyat kambag‘al, tom ma’nodagi «ojiza» Gulnomi 
faqat Yo‘lchigina sevib qolishi mumls j laasdi. Oybek tasviridagi 
ichki go‘zalligi, ruhiy musaffoligi bilan Gulnor uncha-muncha 
kalandimog‘ mansabdor yoki badavlat kimsalami ham o‘ziga rom 
etgudek edi.
Gulnor mehmonxonalardan birini supirib sidirmoqda ... bir 
xonani bo‘lgach ikkinchisiga o‘tdi, u boyning xos xonasi edi.
178

---

Gulnor supurib bo‘lgach changi chiqib ketsin deb derazalami 
ochdi. Shu payit oyoq tovushi eshitilib, xonaga Mirzakarimboy 
kirdi. Gulnor chetlanib, devorga siqilib, sekingina «assalom», dedi. 
Mirzakarimboy Gulnorga go‘yo otalarcha munosabatda bo'lib, 
temir sandig‘ini jaranglatib ochdi-da, bir nima olib, cho'ntagiga 
yashirdi. So‘ng sandiqni qulflab, Gulnorga qayta nazar tashladi:
Mirzakarimboy shu vaqtgacha bironta cho‘risiga aytmagan 
so‘zlami Gulnorga aytdi:
- Oppoq qiz, kiyimingyomon-ku, ... uy о ‘rtasida to ‘xtab, dedi u,
- nimaga Yormat menga arz qilmaydi? Onang qalay, kiyim kechagi 
bormi? Uyalma, aytaver. Oppoq qiz, nega yuzingni burasan? Voy- 
voy, uyalma, tirikchiliklaring qalay, nima yetishmaydi?
0 ‘z singlisi uning o‘g‘li Yo‘lchiga ham shafqat m uruw at 
ko‘rsatmagan qahri qattiq boy o‘n to‘rt kunlik oydek ochilib voyaga 
etgan Gulnomi ko‘rib tilyog‘lamalik qilishda, anig‘i, qabih niyatini 
amalga oshirish yo‘lida harakat qilishda davom etadi. Natijada 
ijobiy qahramonning birinchi ziddiyati boshlanadi, ikkinchi 
ziddiyat esa Gulnor bilan Nuri o‘rtasida ulg‘ayadi: Yo‘lchini 
o‘z uyida xizmat qilishga taklif etganda «yo‘q» degan keskin 
javobni olgan boyvuchcha qiz hamma «gap» Gulnorda ekanini 
payqaydi. Yo‘lchiga egalik qilish maqsadida Nuri bechora qiz -
Gulnorga qarshi ishga kirishadi - uni buziqqa chiqaradi. Ammo, 
unga otasi uylanishi xabaridan telbalanib, bir alami ikki bo‘ladi, 
ukasi Salimboyvachcha ikkisi meros vasvasasiga tushadilar. 
Salimboyvachcha bilan Gulnor o‘rtasida uchinchi ziddiyat
179

---

tug‘iladi. Bu mashmashaga Nurining ko‘ngli, xatto, ilimagan eri 
Tantiboyvachcha ham aralashadi, bu endi to‘rtinchi ziddiyat edi. 
Gulnor uchun ziddiyat ob’ekti bo‘lganlar har birining o‘z “dardi” 
bor bo‘lib, har birining miyasida o‘z qabih niyati misli ilondek 
to‘lg‘anadi.
Mazkur asarda ziddiyatning bir qutbini ezgulik ramzi bo‘lgan 
qahramonlar egallaydi. Gulnor Salimboyvachcha bergan zahardan 
xalok bo‘lsa, Yo‘lchi yurt ozodligi yo‘lida qurbon bo‘ladi.
Bir yonda jaholat, ikkinchi yonda ezgulik, ozod, erkin bo‘lishga 
intilish va qullikdan ayro tushishga intilish, sof insoniy muhabbat 
va hayvoniy xirs, o‘z qadr-qimmatini yuqori tutish va buni paymol 
qilish xukm surgan hamda qabohat ustun kelgan zamon va makonda 
Gulnor bilan Yo‘lchi o‘rtasidagi sevgigina emas, xatto, ulaming 
o'zlari ham tirik qolishlari mavhum edi. Ikki toza qalb mana shu 
ziddiyat tufayli hayot bilan fojiona vidolashadi.