Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti xorijiy tillar fakulteti
Download 0.63 Mb. Pdf ko'rish
|
frazeologik birikmalarning paydo bolish yollari va ularning ozbek tilidagi muqobillarini tadqiq etish usullari (1)
Dress so`zi to dress a chicken va to dress a child iboralarida bir xil manoga ega emas . To
dress a chicken – patini yulish , To dress a child esa kiyimlarini kiyish ma’nosida qo`llanilyapti. Collocation so`zi bir so`z boshqasi o`rnida qo`llanilishini bildiradi. Ba’zi so`zlar tez-tez bir-biri bilan birga keladi va ba’zilari bir-biri bilan birga kelishi kuzatilmaydi. Qaysi so`zlar bir- biri bilan birga kelishini bilish matnni to`g`ri tushunish va to`g`ri tushunish va to`g`ri tarjima qilish imkonini beradi. Ba’zi so`zlar birga kela olmaydi. Ingiliz tilida cat’s wings (mushukning qanotlari) demaymiz, lekin biz bird’s wings (qushning qanotlari) deb qo`llaymiz. Faqatgina fantastikada mushukning qanotlari deb qo`llash o`zini oqlashi mumkin. So`zlarning birikishi turli tillarda farqlanishi mumkin. Misol uchun: ingiliz tilidagi have so`zi “dream” so`zi bilan qo`llaniladi: I have a dream. Biroq o`zbek tilida bu birikma qo`llanilmaydi. Har qanday tilda birikmalar yoki frazeologik birikma aniqdir. Ular hamma vaqt aniq tartibda yoki birgalikda qo`llaniladi va ularning to`g`ri tarjimasini bilish muhim. Ayniqsa ingliz tilidagi spick and span, hale and hearty, to- for, now and then, neat and tidy kabi birikmalarni va ularning aniq tarjimasini bilish kerak. Boshqa tillarda turg`un birikmalar hisoblangan umuman turli birikmalar mavjud. Aniq birikmalar odatda turg`un tartibda birgalikda ishlatiladi. Agar tartibi o`zgartirilsa, shu til so`zlashuvchisiga notabiiy tuyiladi. Ingliz tilidagi bread and butter, day and night (boshqa tillarda night and day deyiladi), knife and fork, black and white, black and blue, ladies and getlemen, rant and rave kabi birikmalarni tarjimon bilishi lozim. Ingliz tili so`zlovchisiga agar kimdir gentlemen and ladies deydigan bo`lsa, bu g`alati tuyuladi. Ko`p tillarda mother and father deyishadi, lekin hech qachon father and mother emas. O`zbek tilida ota va ona, lekin ona va ota emas. Iboralar maxsus qo`llanishlar bo`lib to`liq ma’noga egadir. Lekin birikmalarning ma’nosi yaxlit so`zlarning ma’nosi bilan bir xil emas. Ular ko`pgina leksik birliklar bilan bir xil ma’nosi
81
bor bo`ladi, lekin aniq moslashish boshqa tilda ifodalanmagan bo`ladi. Misol uchun, ingliz tilida kick the bucket o`lim bilan bir xil ma’noga ega, lekin bu qandaydir hurmat ko`rsatish maqsadida ham qo`llaniladi. Quyidagi misolda ingliz va o`zbek tilidagi so`zlarning tarjimasi berilgan, lekin har xil fe’llar qo`llanilgan. Biliklarning har qaysi tildagi shakli tabiiydir, lekin badiiy tomondan tarjima qilinsa, notabiiy tuyulardi.
Qonunga amal qilmoq Ate wild honey Asal ichdi He was given wisdom Aql o`rgatdi
Shuning uchun iboralarni tarjima qilayotganda bunday hollarda e’tibor qaratish zarur. Tarjimon birinchi navbatda iboraning mazmunini aniq bilishi va iborani to`liq ifoda qilish uchun tabiiy ekvivalentini topishi shart. Ba’zida so`zlarda paydo bo`ladigan umumiy ma’no birikmalariga asoslangan holda qo`llanishlarni tahlil qilish mumkin. Misol uchun, quyidagi gaplarning qo`llanishlari to`g`ridir. Agar fe’l o`zgartirilganda, natija noto`g`ri ma’noda yoki metafora ma;nosida bo`lib qolar edi. Birinchi ustunda shaxslarsiz ikkinchisida shaxslar bor qilib tarjima qilingan.
I washed the car I bathed the baby I rented a typewriter He hired a secretary The puppy yelps The bay screams He sheared the sheep He cut the boy’s hair
Shunday qilib, frazeologik birikmalar o`zbek tiliga so`zma-so`z tarjima qilinmaydi. Quyida ingliz frazeologik birikmalarining o`zbek tilidagi birikmalarga moslashishi va ekvivalenti har xil bo`lishi mumkin bo`lgan misollar berilgan. 1.
Download 0.63 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling