Zahiriddin muxammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti toirjanov elyor isaqovich

3.2. Gimnastika jihozlari 
Zalda o’matilgan gimnastika devori umumrivojlantiruvchi 
mashqlar bajarish va tirmashib chiqish uchun qo’llaniladi. Uning 
balandligi 320 sm, ustunlarining orasi 100 sm. Gorizontal 
zinapoyalar (reykalar) ustunlarga mahkamlangan bo’ladi (1 -
rasm). 
1 –rasm. gimnastika devori 
Gimnastika narvoni tirmashib chiqish va tirmashib o’tish 
mashqlarini bajarish uchun qo’llaniladi. Uning bo’yi 5 m, eni 48 
sm, 
zinapoyalar 
(reykalar)ning 
diametri 
1-rasm.3,5 
sm, 
zinapoyalar oralig’i 25 sm bo’ladi. 
Gimnastika o’rindig’i umumrivojlantimvchi mashqlar, 
muvozanat saqlash, tayanish, tirmashib chiqish va h.k. 
mashqlarni guruhlarga bo’lib bajarish uchun, shuningdek, 
shug’ullanuv- chilarning mashqlar orasida dam olishi uchun 
qo’llaniladi. Uning bo’yi 4 m, eni 24 sm, balandligi 30 sm 
bo’ladi. Uning pastki tomonida boshidan oxirigacha eni 5 
santimetrli to’rt qirrali yog’och qoqib qo’yilgan bo’ladi. Bu esa 

---

40 
uni ag’darib qo’yib, muvozanat saqlash mashqlarini bajarishda 
foydalanish imkonini beradi. 
Tirmashib chiqadigan arqon (yoki langarcho’pni) 
shipdagi to’sinlarga yoki maxsus «tirsaklarga» osib qo’yiladi. 
Uning yo’g’onligi qo’l ushlash uchun qulay, uzunligi esa 4-6 m 
bo’lishi kerak. Foydalanish oson bo’lishi uchun har yarim metr 
oraliqda rangli tasmalar (qiytiqlar) belgilab qo’yiladi. 
Halqalar, odatda, maxsus «tirsak»larga, maktab zallarida 
ba’zan ship to’sinlariga (shipi baland zallarda esa ilgakka) 
osiladi. Ularning osilgan joyi poldan 5,5 m baland bo’ladi. 
Halqalarning o’zi poldan 2,5 m balandlikda, ikki halqa orasidagi 
masofa esa 50 sm.ni tashldl etadi. Devorga mahkamlanadigan 
halqalarda maxsus quit»bo* lib. ana shu qulf yordamida zanjirni 
devorga qoqilgan qoziqqa mahkamlab qo’yiladi. 
Mashg’ulotlar oldidan halqalarning poldan qancha 
balandligini, ular orasidagi masofani, har ikki halqaning baland-
pastligini, shuningdek, tasmalarning mustahkamligini, arqonlar, 
qayishlar hamda to’qalarning, halqalarning sirti qay holatda 
ekan- ligini tekshirish kerak. 
Oyoq siltash uchun dastakli ot. Bo’yi 160 sm, eni 36 sm, 
dastaklari 40-45 sm oraliqda simmetrik o’rnatilgan dastaklarning 
dastakli ot sathidan balandligi 12 sm, poldan balandligi esa 120 
sm bo’ladi (2-rasm). Dastakli otning usti charm yoki sun’iy 
charm bilan qoplangan bo’ladi. 

---

41 
2-rasm. Sakrash uchun dastakli ot 
Uning o’lchamlari ham yuqoridagi dastakli otdagi singari 
bo’ladi-yu, faqat dastaklari bo’lmaydi. Dastakli ot uzunasiga 
qo’yilib, tortqichlar yordamida mahkamlanadi. U uzoqdagi va 
yaqindagi qismlarga (o’rtasidan) bo’lingan bo’ladi. 
Dastakli otning poldan balandligi 110-150 sm. Ayollar 
uchun bu jihoz 110 sm balandlikda ko’ndalang qo’yiladi. 
«Eshak». 100 sm.dan 160 sm.gacha bo’lgan balandlikda 
ko’ndalang yoki uzunasiga qo’yiladi, bo’yi 60 sm, qalinligi 40 
sm. Uning ustiga charm yoki sun’iy charm qoplangan bo’ladi, 
hozirgi kunda bu gimnastik jihoz qo’llanilmaydi. 
Gimnastikaga oid jihozlarni ikki kishi mashg’ulot 
o’tkazadigan joyga olib borib qo’ysa bo’ladi. Bunda ulardan biri 
dastakli otning oldiga, ikkinchisi orqasiga o’tib, har ikki si ham 
oldinga qarab turadi va jihozning tanasiga yaqin joydan 
oyoqlaridan ushlab ko’tarib, bir xil qadam bosib yuradilar. 
Jihozni ko’tarayotganda yoki yerga qo’yayotganda, uni bir 

---

42 
tomonga og’dirib turib, oyoqlarini kerak belgilarigacha 
chiqariladi, keyin narigi tomoniga og’dirib, qolganlari 
chiqariladi. Oyoqlar rangli bo’yoq bilan belgilangani ma’qul. 
Mashg’ulot oldidan jihozning qanchalik mahkam turganligi, 
qoplamasining 
butunligi, 
dastaklarining 
sirti 
(kertiklar, 
magneziya qotib qolgan joyiari va h.k.) tekshirib ko’riladi. 
Qo ‘shpoyalar: a) erkaklarning qo’shpoyalari (3-rasm, a). 
Yog’ochlarning uzunligi 350 sm (tuxumsimon shaklda). 
Yog’ochlar 
poyaga 
mahkamlab 
qo’yilgan 
moslamalar, 
tirgovuclilarga sharnirda biriktirilgan bo’ladi. Yog’ochlar poldan 
160-170 sm balandlikda o’rnatilib, ular oralig’i 42-62 sm bo’ladi;